Μέσα σε λίγες εβδομάδες, το 2025 έφερε τεκτονικές αλλαγές – και προκλήσεις – στην παγκόσμια οικονομία και στις θεμελιώδεις παραδοχές που διέπουν την πολιτική οικονομία από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο: από το να βλέπουμε τις ΗΠΑ να ψηφίζουν στο πλευρό της Ρωσίας, της Λευκορωσίας και της Βόρειας Κορέας εναντίον των συμμάχων τους, μέχρι τις απειλές προσάρτησης άλλων εδαφών και χωρών, τους εμπορικούς πολέμους, τις απειλές για μαζικές απελάσεις, με την Ευρώπη να καλείται να επαναπροσδιορίσει επειγόντως τον παγκόσμιο ρόλο και την ηγεσία της.
Η μείωση της πολιτικής σταθερότητας στην Ευρώπη είναι, σε σημαντικό βαθμό, αποτέλεσμα της λιτότητας και των επιθέσεων στο κράτος πρόνοιας και στα δικαιώματα των εργαζομένων που τη συνοδεύουν
Και το οικονομικό αποτέλεσμα – αυτό που φαινόταν να είναι μια θετική προοπτική για την παγκόσμια οικονομία και την πολιτική σταθερότητα – άλλαξε ριζικά προς το χειρότερο.
Στις ΗΠΑ, η οικονομία κινδυνεύει να εισέλθει σε ύφεση. Μια ύφεση στην άλλη άκρη του Ατλαντικού θα διαταράξει αναπόφευκτα την παγκόσμια οικονομία.
Χρειαζόμαστε μια πραγματικά ενωμένη Ευρώπη
Παράλληλα, η οικονομική και πολιτική αστάθεια είναι πιθανό να συνεχιστεί, όπως δείχνει ο αναδυόμενος εμπορικός πόλεμος. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρώπη και το Ηνωμένο Βασίλειο έλαβαν δημοσιονομικά μέτρα που θα θεωρούνταν ριζοσπαστικά πριν από λίγο καιρό: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την πρωτοβουλία ReArm, στη Γερμανία έγινε μια ιστορική πολιτική συμφωνία για τις αμυντικές επενδύσεις και μια παρόμοια ανακοίνωση έγινε από τον Βρετανό πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ.
Η γενική κατεύθυνση εδώ είναι σαφής: μια κίνηση προς μια πιο ενοποιημένη Ευρώπη όσον αφορά την πολιτική ασφάλειας, την άμυνα και την οικονομική πολιτική. Είναι ήδη εμφανές ότι οι δαπάνες για στρατιωτικό εξοπλισμό μετατοπίζονται προς το εσωτερικό της ΕΕ.
Η Ευρώπη και άλλες χώρες του ΝΑΤΟ διαφοροποιούν ήδη τους εμπορικούς τους εταίρους. Η ΕΕ και το Μεξικό ολοκλήρωσαν τις διαπραγματεύσεις για τον εκσυγχρονισμό της εμπορικής τους συμφωνίας στις 17 Ιανουαρίου 2025. Το ίδιο ισχύει και για την ΕΕ με τη Χιλή. Η Ένωση έσπευσε και τερμάτισε μια 25ετή διαπραγμάτευση και υπέγραψε την εμπορική συμφωνία με τη Mercosur.
Επιπλέον, μια εμπορική συμφωνία μεταξύ της ΕΕ και της Ινδίας πρόκειται να συναφθεί προς το τέλος του τρέχοντος έτους, ενώ επιταχύνει επίσης τις εμπορικές διαπραγματεύσεις με την Ινδονησία και τις Φιλιππίνες και έχει επανεκκινήσει τις συνομιλίες με τη Μαλαισία.
Στο ναδίρ η πολιτική σταθερότητα, λόγω των επιθέσεων στο κράτος πρόνοιας και τα εργασιακά
Ωστόσο, η ασφάλεια είναι κάτι περισσότερο από όπλα και ευημερία. Είναι κάτι περισσότερο και από την εμπορική πολιτική. «Είναι σαφές για εμάς», τονίζουν πολιτικοί και αναλυτές στο Social Europe, ότι η μείωση της πολιτικής σταθερότητας στην Ευρώπη είναι, σε σημαντικό βαθμό, αποτέλεσμα της λιτότητας και των επιθέσεων στο κράτος πρόνοιας και στα δικαιώματα των εργαζομένων που τη συνοδεύουν.
Η ενίσχυση του κράτους πρόνοιας και η ανασυγκρότηση της θέσης των εργαζομένων στην πολιτική οικονομία της Ευρώπης αποτελεί προϋπόθεση για την πολιτική συνοχή, που πρέπει να διέπει τόσο κάθε αποτελεσματική ευρωπαϊκή πολιτική ασφάλειας όσο και μια επιθετική ευρωπαϊκή απάντηση στην απειλή της κλιματικής αλλαγής.
Η Ευρώπη πρέπει επίσης να αναγνωρίσει ότι απαιτείται μια πιο επιθετική αντίδραση του κράτους σε κάθε επίπεδο διακυβέρνησης για δημόσια αγαθά όπως η στέγαση και η υγεία. Αυτό είναι το επίκεντρο ενός μεγάλου μέρους της δημόσιας δυσαρέσκειας γύρω από την ίδια τη δημοκρατία.
Δεδομένης της αποχώρησης των ΗΠΑ από την παγκόσμια αναπτυξιακή πολιτική και από τον πρόσφατο ηγετικό τους ρόλο στον τομέα του κλίματος, η ΕΕ πρέπει πραγματικά να αναλάβει δράση για να καλύψει το κενό της παγκόσμιας ηγεσίας. Αυτό απαιτεί τον εξορθολογισμό και την ενίσχυση των σημερινών αναπτυξιακών πολιτικών της Ευρώπης.
Η αλλοπρόσαλλη πολιτική Τραμπ οδηγεί αναπόφευκτα σε γεωπολιτικές αλλαγές
Για να αντιμετωπιστούν οι αλληλένδετες και αυξανόμενες κρίσεις της χρηματοδότησης της ανάπτυξης και της κλιματικής αλλαγής, οι οποίες θα διογκωθούν ελλείψει ηγεσίας, η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να αναπτύξουν τις σχέσεις τους με τους αναπτυσσόμενους γίγαντες των αναδυόμενων αγορών, δηλαδή την Ινδία, την Ινδονησία, τη Βραζιλία και τη Νότια Αφρική.
Η απόσυρση των ΗΠΑ από τις δεσμεύσεις για το κλίμα, η διάλυση της USAID και οι συνέπειές της σε όλο τον κόσμο, η στάση του Ντόναλντ Τραμπ σε σχέση με τον Καναδά, την Γροιλανδία και τη διώρυγα του Παναμά, καθώς και οι συνεχιζόμενες αλλαγές στην πολιτική του όσον αφορά στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση θα οδηγήσουν αναπόφευκτα σε γεωπολιτικές αλλαγές.
Και όλα αυτά θέτουν σαφώς πραγματικές προκλήσεις για τα κράτη πρόνοιας της Ευρώπης και εξίσου για τον ρόλο της στον κόσμο. Αυτή είναι η στιγμή, όχι μόνο να ενισχύσει την άμυνά της, αλλά και κυρίως να διατηρήσει τη δυναμική της πράσινης και της ψηφιακής επανάστασης και να γίνει πιο φιλόδοξη όσον αφορά τον ρόλο της στον κόσμο.
