Η τεχνολογία και το “κλουβί” που δεν βλέπουμε. Η χρήση του κινητού παντού και πάντα είναι από εθισμό, απάντηση στην πλήξη ή οφείλεται στην ηλιθιότητά μας;
* Το άρθρο της συγγραφέως και καθηγήτριας συγγραφής και έρευνας στο πανεπιστήμιο της Βοστόνης, Joelle Renstrom δημοσιεύτηκε στο Aeon. Τo Αeon, είναι διαδικτυακό περιοδικό, που θέτει μεγάλα ερωτήματα, αναζητώντας φρέσκες απαντήσεις και μια νέα οπτική στην κοινωνική πραγματικότητα, την επιστήμη, τη φιλοσοφία και τον πολιτισμό. Το NEWS 24/7 αναδημοσιεύει κάθε εβδομάδα μια ιστορία για όσους λατρεύουν την πρωτότυπη σκέψη πάνω σε παλιά και νέα ζητήματα.
Ως καθηγήτρια που παρακολουθώ εδώ και καιρό και ανησυχώ για τις επιπτώσεις της τεχνολογίας στην τάξη, αγωνίζομαι συνεχώς να επινοήσω αποτελεσματικές πολιτικές στην τάξη για τα smartphones. Συνήθιζα να βάζω τους φοιτητές να τραγουδούν ή να χορεύουν αν τα τηλέφωνά τους διέκοπταν το μάθημα, και παρόλο που αυτό οδήγησε σε μερικές αξέχαστες στιγμές, μετέτρεπε επίσης την ακατάλληλη χρήση τεχνολογίας σε αστείο. Δεδομένων των μυριάδων επιβλαβών συνεπειών των τηλεφώνων – για αρχή εθισμός, μείωση της πρόσωπο με πρόσωπο κοινωνικοποίησης, μηχανοποίηση των δεξιοτήτων και ατελείωτη απόσπαση της προσοχής – ήθελα οι μαθητές να σκεφτούν προσεκτικά την συνήθεια του τηλεφώνου τους, αντί να ακολουθούν αφηρημένα (ή να μην ακολουθούν) τον κανόνα.
Αφού διάβασε το δοκίμιό μου στο Aeon σχετικά με το θέμα, ένας εκπρόσωπος μιας startup από το Σαν Φρανσίσκο που ονομάζεται YONDR επικοινώνησε μαζί μου. Το YONDR κατασκευάζει ειδικές θήκες που εμποδίζουν το κοινό να χρησιμοποιεί τα τηλέφωνά του σε παραστάσεις. Κλείνεις το τηλέφωνό σου, το ρίχνεις σε μια θήκη και το κλειδώνεις στο επάνω μέρος. Μετά την παράσταση ή εάν η πρόσβαση είναι απαραίτητη πριν από το τέλος της, μπορείς να ξεκλειδώσεις τη θήκη στην αίθουσα αναμονής ακουμπώντας την κλειδαριά σε μια μεταλλική βάση, παρόμοια με τις αντικλεπτικές ετικέτες στα ρούχα. Καλλιτέχνες όπως ο Ντέιβ Σαπέλ και η Αλίσια Κις έχουν χρησιμοποιήσει το YONDR – το σύνθημα του οποίου είναι “Be here now” – για να περιορίσουν τις μη εγκεκριμένες ηχογραφήσεις και, όταν κοιτάζουν μέσα στο πλήθος, να βλέπουν πρόσωπα, όχι τηλέφωνα. Η προσέγγιση αυτή φαίνεται λιγότερο αυστηρή από το να αναγκάζεις τους ανθρώπους να αποχωριστούν την τεχνολογία τους, καθώς το άγχος αποχωρισμού ακυρώνει τον στόχο της αυξημένης αφοσίωσης.
Η YONDR μου έστειλε θήκες για χρήση στην τάξη. Στην αρχή του χειμερινού εξαμήνου, εισήγαγα τους μαθητές μου στη ρουτίνα: πριν από κάθε μάθημα, έκλειναν τα τηλέφωνά τους, έπαιρναν μια θήκη από το κουτί και τα κλείδωναν. Πριν φύγουν, ξεκλείδωναν τη θήκη και την τοποθετούσαν ξανά στο κουτί. Κατά τη διάρκεια του μαθήματος, δεν με ένοιαζε αν έβαζαν τις θήκες στο γραφείο, στις τσέπες τους ή αν τις έπιαναν σφιχτά. Τους είπα ότι αυτό ήταν ένα πείραμα για ένα ενδεχόμενο άρθρο και ότι ήθελα τις ειλικρινείς απόψεις τους, τις οποίες θα συγκέντρωνα μέσω ερευνών στην αρχή και στο τέλος του εξαμήνου.
Αρχικά, το 37% των 30 φοιτητών μου – προπτυχιακοί στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης – ήταν θυμωμένοι ή ενοχλημένοι με αυτό το πείραμα. Ενώ η προηγούμενη πολιτική μου αφορούσε τη δημόσια ταπείνωση, δεν υπαγόρευε τι θα έκαναν με τα τηλέφωνά τους στην τάξη. Για κάποιους, το να βάζουν τα τηλέφωνά τους σε θήκες έμοιαζε με τον εγκλωβισμό ενός κατοικίδιου, μια ξεκάθαρη στέρηση της ελευθερίας. Ωστόσο, μέχρι το τέλος του εξαμήνου, μόνο το 14% ήταν αρνητικό για τις θήκες. Το 11% ήταν “ευχάριστα έκπληκτο”, το 7% “ανακουφισμένο” και το 21% ένιωθε “καλά” για τις θήκες.
Προέκυψαν αμέσως εναλλακτικές. Οι φοιτητές τοποθετούσαν τα τηλέφωνά τους στις θήκες χωρίς να τα κλειδώνουν, αλλά επειδή δεν μπορούσαν να τα χρησιμοποιήσουν στην τάξη, αυτό έγινε μια ήρεμη πράξη εξέγερσης, παρά μια επίδειξη περιφρόνησης. Μερικοί από αυτούς χρησιμοποίησαν τους υπολογιστές τους, στους οποίους συχνά αναζητούμε βάσεις δεδομένων και ολοκληρώνουμε ασκήσεις εντός της τάξης, για να στείλουν γραπτό μήνυμα ή να αποκτήσουν πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δεν αισθάνομαι άνετα να αστυνομεύω τις οθόνες των υπολογιστών των μαθητών. Αν θέλουν πραγματικά να χρησιμοποιήσουν την ώρα του μαθήματος για να έχουν πρόσβαση σε αυτό που τους αρνείται η YONDR, είναι επιλογή τους. Οι θήκες εμπόδιζαν τους φοιτητές να πάνε στην τουαλέτα για να χρησιμοποιήσουν τα τηλέφωνά τους. Στα προηγούμενα εξάμηνα, κάποιοι φοιτητές έφευγαν από την αίθουσα για 10 έως 15 λεπτά και έπαιρναν μαζί τα τηλέφωνά τους. Με τα κινητά στη θήκη, υπήρχαν πολύ λίγες διαδρομές προς το μπάνιο.
Το 1/4 (26%) των φοιτητών μου προέβλεψε ότι το YONDR θα έκανε την τάξη “πιο ελεύθερη από περισπασμούς”. Στο τέλος του εξαμήνου, οι διπλάσιοι (51,85%) είπαν ότι πράγματι έτσι έγινε. Δεν μπορώ να καταλάβω αν αυτή είναι μια παραδοχή με απροθυμία, σαν να αναγνωρίζω ότι το μπρόκολο δεν είναι τελικά τόσο κακό, ή ειλικρινής. Μια φορά, μετά το μάθημα, παρατήρησα μια θήκη που έμεινε κάτω από ένα γραφείο. Λίγα λεπτά αργότερα μια μαθήτρια μπήκε μέσα. “Ξέχασα τελείως το τηλέφωνό μου αφότου το έβαλα στη θήκη“, είπε. “Υποθέτω ότι αυτό σημαίνει ότι έχει αποτέλεσμα“. Ίσως ονειρευόταν κάτι άλλο ή έφτιαξε ένα υπέροχο σκίτσο, αλλά το πιθανότερο είναι ότι είχε όντως αφοσιωθεί στην τάξη.
Όταν ρώτησα εάν η κοινωνία θα επωφεληθεί από τη μειωμένη χρήση τηλεφώνου, μόνο το 15% απάντησε όχι. Τα 2/3 (65%) απάντησε ναι και το 19% είπε: “Νομίζω ναι”. Οι μισοί (50%) από τους φοιτητές ανέφεραν την καλύτερη επικοινωνία και τις περισσότερες πρόσωπο με πρόσωπο αλληλεπιδράσεις ως οφέλη της λιγότερης χρήσης τηλεφώνων. “Άρχισα να παρατηρώ πώς το κινητό μου κυριεύει τη ζωή μου“, έγραψε ένας φοιτητής. “Το να κάνω ντους είναι μια στιγμή που εκτιμώ πολύ γιατί με αναγκάζει να περάσω λίγο χρόνο μακριά από το τηλέφωνό μου, απλώς σκεπτόμενος αντί να κάνω άσκοπο σκρολάρισμα“.
Ο στόχος μου με αυτό το πείραμα ήταν να κάνω τους φοιτητές να σκεφτούν τις συνήθειές τους, αντί υποχρεωτικά να τις αλλάξω. Οι μαθητές θα πρέπει να αμφισβητούν την εξουσία, συμπεριλαμβανομένης της δικής μου. Είναι εύκολο για μένα, και, υποπτεύομαι, για μεγάλο μέρος της παλαιότερης γενιάς, να αναζητήσω στοιχεία που να υποστηρίζουν την ιδέα ότι η ζωή ήταν καλύτερη πριν από τα smartphones. Οι φοιτητές μου παραδέχονται ότι δεν μπορούν να διαβάσουν χάρτες, ότι βρίσκουν την ανάγνωση και τη γραφή σε χαρτί απαρχαιωμένα, ότι δεν απομνημονεύουν πληροφορίες που μπορούν να αναζητήσουν στο google. Ωστόσο, αυτά δεν είναι εξομολογήσεις. Είναι πραγματικότητες. Μερικές αλλαγές είναι απλώς αλλαγές. Δεν χρειάζεται να είναι όλα μια αξιακή απόφαση, αλλά γενικά οι φοιτητές συμφωνούν ότι η χρήση τηλεφώνου στην τάξη είναι ακατάλληλη. Μόνο το 11% πιστεύει ότι δεν είναι απαραίτητη μια πολιτική για το τηλέφωνο στην τάξη.
Στην αρχή του εξαμήνου, το 48% είπε ότι ένα περιβάλλον χωρίς περισπασμούς θα βοηθούσε στη μάθηση. Δεδομένου αυτού, ρώτησα γιατί εξακολουθούμε να περιβαλλόμαστε από τηλέφωνα στην τάξη. Το 1/5 (20 %) χρησιμοποίησε τη λέξη “εθισμός” στις απαντήσεις του – μια λέξη που συχνά αποφεύγουν. Πολλοί ανέφεραν την πλήξη. Δυστυχώς, οι κοινωνικοί κανόνες υποδηλώνουν ότι η χρήση τηλεφώνου είναι μια αποδεκτή απάντηση στην πλήξη. Όμως, όπως υποστήριξαν φιλόσοφοι όπως ο Σαίρεν Κίρκεγκωρ και ο Μπέρτραντ Ράσελ η πλήξη είναι απαραίτητη. Πυροδοτεί τη φαντασία και τη φιλοδοξία. Η πλήξη δεν είναι κάτι από το οποίο οι μαθητές χρειάζεται να γλιτώσουν.
Ένας φοιτητής εξέφρασε μια απλουστευμένη εξήγηση: “Είμαστε ηλίθιοι. Δεν μπορούμε να ελέγξουμε τη συμπεριφορά μας“. Αν και εκτιμώ την εύστοχη παρατήρηση, η αποφασιστικότητα αυτών των δηλώσεων με προβληματίζει. Αν θεωρηθούμε ηλίθιοι, τότε γιατί να μπούμε στον κόπο να εξετάσουμε τον τρόπο που ζούμε; Εάν δεν έχουμε κανέναν έλεγχο στη συμπεριφορά μας, ποιο είναι το νόημα να προσπαθούμε να αλλάξουμε;
Η τεχνολογία είναι μέρος της αφήγησης της ανθρωπότητας. Αυτό δεν είναι ούτε εγγενώς καλό ούτε κακό. Οι συνέπειες εξαρτώνται από εμάς. Ενώ το 39% των φοιτητών μου είπε ότι η μελέτη των επιπτώσεων της χρήσης του τηλεφώνου δεν άλλαξε τις σκέψεις ή τις συμπεριφορές τους, το 28,5% προσπαθεί να χρησιμοποιεί λιγότερο το τηλέφωνό του και το 21,5% προσπαθεί τώρα να είναι πιο προσεκτικό στο πώς/πότε χρησιμοποιεί το τηλέφωνο. Οι μισοί από τους μαθητές μου σκέφτονται πιο σοβαρά τον ρόλο των τηλεφώνων και αυτό είναι το πρώτο βήμα για να καθοδηγήσουμε τη σχέση μας με την τεχνολογία, αντί να αφήσουμε την τεχνολογία να μας καθοδηγεί.
Ωστόσο, ήθελα κάποια ιδέα για το πού θα πάει η γενιά των μαθητών μου αυτή την ιστορία. Τους ρώτησα αν θα εμφύτευαν ποτέ τα τηλέφωνά τους στο σώμα τους (όπως προβλέφθηκε από τους ηγέτες του κλάδου στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός το 2016) και να τι είπαν:
- 7%: Ναι! Όσο πιο κοντά μπορώ να είμαι στο τηλέφωνό μου, τόσο το καλύτερο
- 7%: Ναι – είναι αναπόφευκτο, οπότε μπορεί να το κάνω κι εγώ
- 7%: Εξαρτάται από το κόστος
- 11%: Εξαρτάται από το πόσοι άλλοι θα το κάνουν
- 36%: Εξαρτάται από τους φυσικούς κινδύνους
- 32%: Δεν υπάρχει περίπτωση
Τα 2/3 των μαθητών μου θα σκέφτονταν να κάνουν τα τηλέφωνά τους μέρος του σώματός τους, κάτι που θα σήμαινε αποδοχή όλων των συνεπειών των οθονών, στιγμιαία ευχαρίστηση και εξάρτηση από τις πληροφορίες. Αλλά όπως συμβαίνει με όλες τις υποθετικές ερωτήσεις, ίσως όταν προκύψει η πιθανότητα, ορισμένοι θα αποφασίσουν να διατηρήσουν τη δυνατότητα να αφήσουν στην άκρη τα τηλέφωνά τους. Ίσως θα θυμούνται εκείνη την εποχή με το είδος της νοσταλγίας που νιώθω για τις εμπειρίες της παιδικής ηλικίας που δεν υπάρχει πια.
Στο μυθιστόρημα Ishmael (1992) του Ντάνιελ Κουίν, ο πίθηκος Ισμαήλ λέει στον άνθρωπο μαθητή του ότι είναι ειδικός στην αιχμαλωσία.
“Έχω αυτή την εντύπωση ότι είμαι αιχμάλωτος“, λέει ο μαθητής, “αλλά δεν μπορώ να εξηγήσω γιατί“.
“[Δεν μπορείς] να βρεις τα κάγκελα του κλουβιού“, απαντά ο Ισμαήλ.
Συνεχίζω να επιστρέφω σε αυτήν την ιδέα όταν σκέφτομαι το πείραμα YONDR. Ο Ισμαήλ μιλάει για την καταστροφή του περιβάλλοντος, αλλά η παρατήρησή του ισχύει και για την ανθρώπινη χρήση της τεχνολογίας. Η συμμετοχή στον σύγχρονο πολιτισμό απαιτεί τεχνολογία, ιδιαίτερα smartphone. Πληρώνουμε λογαριασμούς, επικοινωνούμε με τους φίλους και την οικογένειά μας, λαμβάνουμε τα νέα μας και κάνουμε αίτηση για θέσεις εργασίας, κολέγιο και υγειονομική περίθαλψη μέσω ιστοτόπων και εφαρμογών. Ο παλιομοδίτικος τρόπος δεν λειτουργεί πια. Πρέπει να προσαρμοστούμε.
Αλλά είναι στο χέρι μας πώς ακριβώς θα προσαρμοστούμε. Κάνουμε ουρά για να πληρώσουμε περισσότερα από 999 δολάρια για το νέο iPhone; Στέλνουμε μήνυμα σε κάποιον στο δωμάτιο ή κρατάμε το τηλέφωνό μας στο τραπέζι κατά τη διάρκεια του δείπνου; Επιλέγουμε να αλληλεπιδρούμε με άλλους ανθρώπους όσο το δυνατόν λιγότερο και να βασιζόμαστε στην τεχνολογία ως ενδιάμεσο;
Τελικά, αυτό αντιπροσωπεύουν οι θήκες YONDR: την επιλογή. Ίσως η υπηρεσία αυτή να μην οδηγήσει σε διαφορετική αφήγηση, αλλά θα μπορούσε να προσφέρει στους μαθητές μου μια λύση. Εάν πρόκειται να εμφυτεύσουν smartphone στο σώμα τους, ελπίζω να το κάνουν όχι επειδή είναι ο δρόμος της ελάχιστης αντίστασης, αλλά επειδή το σκέφτηκαν και το θέλουν πραγματικά. Και αν απενεργοποιήσουν τα τηλέφωνά τους, ελπίζω να μην είναι (πάντα) επειδή τους το ζήτησε ένας καθηγητής.
