Ουκρανία: Ο πόλεμος προκαλεί νέα κούρσα εξοπλισμών

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει δημιουργήσει μία άνευ προηγουμένου κούρσα εξοπλισμών. Με αφορμή την ανακοίνωση του Μακρόν για αύξηση των αμυντικών δαπανών μεταξύ 2024-2030, είναι χρήσιμη η έρευνα περί της έκτασης και του περιεχομένου της κούρσας των εξοπλισμών. Ένας από τους λόγους που οι χώρες προβαίνουν σε ανανέωση του εξοπλισμού τους είναι ο φόβος, καθώς τα σύνορα τους βρίσκονται κοντά στην Ρωσία ή στην Ουκρανία. Ακόμη, ένας λόγος είναι ότι έχουν δώσει όπλα στο Κίεβο και με αυτήν την αφορμή ανανεώνουν τον εξοπλισμό τους.

Ως προς τα στατιστικά, τριάντα πέντε από τις 40 χώρες που αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 60% των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών αύξησαν τους αμυντικούς προϋπολογισμούς τους το 2022. Τα επόμενα χρόνια, η παγκόσμια αμυντική βιομηχανία αναμένεται να σημειώσει νέα ρεκόρ: ο προϋπολογισμός του Πενταγώνου θα αυξηθεί κατά 10% το 2023 και οι αμυντικές δαπάνες στην Ευρώπη θα διπλασιαστούν κατά 1,5% μέχρι το 2026.

Ποιες χώρες πρόκειται να στείλουν όπλα στην Ουκρανία

Οι χώρες που θα δώσουν νέα στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία είναι η Μεγάλη Βρετανία, η Δανία και η Εσθονία. Σε ότι αφορά την Βρετανία, πρόκειται να δώσει 600 πυραύλους Brimstone στην Ουκρανία.

Το αντιαρματικό όπλο θα είναι «απίστευτα σημαντικό για να βοηθήσει την Ουκρανία να κυριαρχήσει στο πεδίο της μάχης», δήλωσε ο Βρετανός υπουργός Άμυνας Μπεν Γουάλας μετά από μια διάσκεψη χορηγών με αρκετούς από τους συναδέλφους του στην Τάπα της Εσθονίας.

Πέρα από τους πυραύλους, το Λονδίνου θα δώσει τα βρετανικά άρματα μάχης Challenger 2 στο Κίεβο. Η Δανία ανακοίνωσε ότι θα παραδώσει 19 γαλλικής κατασκευής πυροβόλα Caesar στην Ουκρανία.

Η κυβέρνηση της Εσθονίας ανακοίνωσε ότι θα παράσχει στην Ουκρανία το «μεγαλύτερο πακέτο στρατιωτικής βοήθειας μέχρι σήμερα». Ο οπλισμός συνολικής αξίας περίπου 113 εκατ. ευρώ, περιλαμβάνει αντιαρματικά όπλα και πυρομαχικά. Το πακέτο θα αυξήσει τη στρατιωτική βοήθεια της Εσθονίας προς την Ουκρανία σε 370 εκατομμύρια ευρώ, «ή λίγο περισσότερο από το 1% του ΑΕΠ της Εσθονίας», ανέφερε.

Η Πολωνία αυξάνει την πίεση στη Γερμανία προκειμένου να συμφωνήσει στην παράδοση αρμάτων Leopard.

Δύο οι οδηγίες του ΝΑΤΟ για τις αμυντικές δαπάνες

1. Η οδηγία του 2% επί του ΑΕΠ: Τα κράτη μέλη της συμμαχίας συμφώνησαν το 2006 να αφιερώνουν μόλις το 2% του ΑΕΠ σε αμυντικές δαπάνες.
2. Η οδηγία του 20% των αμυντικών δαπανών:  Οι δαπάνες ενός κράτους-μέλους για τα εξοπλιστικά προγράμματα και την κατασκευή υποδομών θα πρέπει να αντιστοιχούν τουλάχιστον στο 20% του συνόλου των Αμυντικών Δαπανών. Στόχος της Οδηγίας είναι η αντιμετώπιση του κινδύνου απαρχαίωσης του στρατιωτικού υλικού και των εγκαταστάσεων.

Πόσα δαπανούν τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ για την άμυνα τους

Σύμφωνα με τον Γενς Στόλτενμπεργκ, το ΝΑΤΟ υφίσταται αυτή τη στιγμή «τη μεγαλύτερη αναθεώρηση συλλογικής άμυνας και αποτροπής από τον Ψυχρό Πόλεμο», αφού ο οργανισμός αναδείχθηκε ως ο κύριος υποστηρικτής της Ουκρανίας στην αμυντική του προσπάθεια ενάντια σε μια ρωσική εισβολή.

Αλλά ακόμη και πριν επανέλθει ο πόλεμος στην ευρωπαϊκή ήπειρο  το 2022, οι εντάσεις είχαν αυξηθεί σχετικά με την κατάσταση της στρατιωτικής υποδομής του ΝΑΤΟ, καθώς τα περισσότερα ευρωπαϊκά έθνη είχαν υιοθετήσει μια απίθανη προσέγγιση για τις αμυντικές δαπάνες σε περιόδους ειρήνης.

Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ το 2018 έφερε το θέμα στο προσκήνιο για άλλη μια φορά καθώς επέκρινε ορισμένα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ, ιδίως τη Γερμανία, ότι δεν τήρησαν το όριο δαπανών του 2 τοις εκατό του ΑΕΠ που συμφωνήθηκε στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ το 2014 στην Ουαλία. 

Ο κατάλογος των μελών που αύξησαν τις δαπάνες τους

Έκτοτε, ορισμένα μέλη του ΝΑΤΟ έχουν αυξήσει τις αμυντικές τους δαπάνες. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε πρόσφατα ο οργανισμός, ο αριθμός των μελών του ΝΑΤΟ που έχουν φτάσει ή υπερβεί αυτό το επίπεδο δαπανών ήταν ακόμη μόνο εννέα από τα 29 μέλη του ΝΑΤΟ με ένοπλες δυνάμεις.

Ο κατάλογος περιλαμβάνει τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελλάδα, την Κροατία, την Εσθονία, τη Λετονία, την Πολωνία, τη Λιθουανία και τη Σλοβακία, δείχνοντας ότι τα έθνη της Ανατολικής Ευρώπης έχουν δυνητικά εναρμονιστεί περισσότερο με τις στρατιωτικές απειλές στην Ευρώπη που εμφανίζονται ξανά.

Η Ρουμανία και η Γαλλία, που είχαν επίσης πετύχει στο παρελθόν τον στόχο του 2 τοις εκατό, παραμένοντας ελαφρώς χαμηλότερα το 2022. Τα επόμενα κράτη που κινούνται πιο κοντά στο όριο ήταν τα νεότερα μέλη του ΝΑΤΟ, το Μαυροβούνιο και η Βόρεια Μακεδονία με 1,75 έως 1,78 τοις εκατό του ΑΕΠ στις αμυντικές δαπάνες, ακολουθούμενα από την Αλβανία, την Βουλγαρία και την Ολλανδία.

Παρά τα πρόσφατα κέρδη, τα μεγαλύτερα και πλουσιότερα μέλη του ΝΑΤΟ παρέμειναν πίσω από τον στόχο το 2022 – συχνά με μεγάλη διαφορά. Αυτό περιλαμβάνει τη Γερμανία, τον Καναδά, την Ιταλία και την Ισπανία. 

Οι πυρηνικές δυνάμεις για το 2022

Βάσει της έρευνας της SIPRI, η Ρωσία διαθέτει ακόμα το μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο στον κόσμο,  διέθετε 5.997 κεφαλές (–280 σε έναν χρόνο), ανεπτυγμένες, αποθηκευμένες ή προς καταστροφή στις αρχές του 2022. Σχεδόν 1.600 από αυτές είναι επιχειρησιακές, εκτιμά το Ινστιτούτο.

Οι ΗΠΑ διαθέτουν 5.428 κεφαλές (–120), αλλά περισσότερα ανεπτυγμένα πυρηνικά όπλα (1.750). Ακολουθούν η Κίνα (350), η Γαλλία (290), η Βρετανία (225), το Πακιστάν (165), η Ινδία (160) και το Ισραήλ (90), η μοναδική χώρα από τις εννέα που δεν παραδέχεται επίσημα πως διαθέτει πυρηνικά όπλα.

Σε ό,τι αφορά τη Βόρεια Κορέα, το SIPRI υπολογίζει για πρώτη φορά ότι το καθεστώς του Κιμ Γιονγκ Ουν διαθέτει 20 πυρηνικές κεφαλές. Η Πιονγκγιάνγκ διαθέτει επαρκή ποσότητα σχάσιμου υλικού για να κατασκευάσει άλλες περίπου πενήντα.

Παρά τις διπλωματικές ανακοινώσεις, «όλα τα κράτη που είναι εφοδιασμένα με πυρηνικά όπλα αυξάνουν ή εκσυγχρονίζουν τα οπλοστάσιά τους και τα περισσότερα σκληραίνουν τη ρητορική τους για αυτά και για τον ρόλο των πυρηνικών όπλων στις στρατιωτικές στρατηγικές τους», τονίζει το SIPRI. «Στην Κίνα, βρίσκεται σε εξέλιξη μεγάλη αύξηση του πυρηνικού οπλοστασίου, με δορυφορικές εικόνες να υποδεικνύουν την κατασκευή 300 και πλέον νέων σιλό πυραύλων», σημειώνει το ινστιτούτο. 

Στα ύψη οι Ελληνικές αμυντικές δαπάνες

Με την Τουρκία να συνεχίζει τις απειλές και τον πόλεμο της Ουκρανίας να μαίνεται, η Ελλάδα αύξησε τις αμυντικές της δαπάνες. Το έτος 2022, η Ελλάδα δαπάνησε το 3,76% του ΑΕΠ στην άμυνα, καταλαμβάνοντας την πρωτιά μεταξύ των χωρών του ΝΑΤΟ, με δεύτερη τις ΗΠΑ που αύξησε τις δαπάνες της κατά 3,47%.

Σε απόλυτα νούμερα η Ελλάδα λαμβάνει την 11η θέση στην λίστα των κρατών μελών της Συμμαχίας αλλά και πάλι είναι υψηλά για τα μεγέθη της. Από την άλλη, η Τουρκία δαπάνησε το 1,22 του ΑΕΠ της. Αντίθετα, η χώρα μας έχει το πέμπτο χαμηλότερο ποσοστό δαπανών για εξοπλισμούς, μόλις 12,1% των συνολικών αμυντικών δαπανών έναντι στόχου 20% που έχει τεθεί για όλα τα μέλη του ΝΑΤΟ.

Μόνο δέκα άλλες χώρες δεν πέτυχαν τον στόχο αυτό το 2020. Έτσι, το 75,6% των συνολικών δαπανών της Ελλάδας πέρυσι αφορούσε το προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων – το υψηλότερο ποσοστό μεταξύ των 30 μελών της Συμμαχίας. Αντίθετα, κατά τα έτη 2021 και 2022 σημειώθηκε, όταν η Ελλάδα διέθεσε το 3,7% και 4% του ΑΕΠ για αμυντικές δαπάνες, με διοχέτευση του 37% και 40% αντίστοιχα να διοχετεύεται σε έρευνα, ανάπτυξη και προμήθειες νέων οπλικών συστημάτων».

Ελληνικές αμυντικές δαπάνες

Για το 2022, ο Κρατικός Προϋπολογισμός σημείωσε εντυπωσιακή αύξηση των πιστώσεων για την υλοποίηση εξοπλιστικών προγραμμάτων, αφού οι πληρωμές για αγορές αυξήθηκαν από 515.000.0000 ευρώ το 2020 σε περίπου 2.500.000.000 ευρώ το 2021 και σε 3.376.0000.000 ευρώ το 2022, ενώ οι φυσικές παραλαβές αναμένεται να αυξηθούν από τα 500.000.000. ευρώ ετησίως κατά τα προηγούμενα χρόνια, συνολικά στα 11.500.000.000 ευρώ από το 2022 έως το 2028. Μικρή αύξηση (2% – 49.260.000 ευρώ) παρουσιάζουν και οι πιστώσεις που αφορούν το προσωπικό, ενώ αντίθετα ο λειτουργικός προϋπολογισμός παρουσιάζει μία αξιοσημείωτη σταθερότητα κατά την τελευταία τριετία. 

Ρεκόρ αμυντικών δαπανών και στην Τουρκία

Η Τουρκία συνεχίζει να σπάει κάθε ρεκόρ στην κούρσα των εξοπλισμών. Το 2021, η Κυβέρνηση του Ερντογάν αύξησε τις δαπάνες για τον στρατό κατά 30% και σχεδιάζει να τις αυξήσει άλλο 50% το 2023. «Ως αποτέλεσμα των αυξανόμενων απειλών στον κόσμο και στη γειτονιά μας, αυξάνουμε τον αμυντικό μας προϋπολογισμό σε ένα αρκετά υψηλό επίπεδο των 469 δισεκατομμυρίων λιρών (25 δισεκατομμύρια δολάρια)», δήλωσε ο Τούρκος Πρόεδρος τον Οκτώβριο του 2022.

«Η Κίνα και η Τουρκία εξοπλίστηκαν πριν από 20 χρόνια και τώρα έχουν ξεκινήσει έναν νέο γύρο επανεξοπλισμού για να στραφούν σε πιο σύγχρονα συστήματα», δήλωσε ο στρατιωτικός αναλυτής Πάβελ Λούζιν. «Η Κίνα μπορεί να ξοδέψει μεγάλα ποσά για αυτό, επειδή η χώρα έχει καταφέρει να δημιουργήσει μια καλή βιομηχανία στη χώρα. Οι γείτονες αισθάνονται ότι απειλούνται και αρχίζουν επίσης να επενδύουν στην αμυντική βιομηχανία».

Σε κούρσα εξοπλισμών μπαίνει και η Πολωνία

Υπό τον φόβο της Ρωσίας, η Πολωνία αποφάσισε να αυξήσει τις αμυντικές τις δαπάνες από το 2,4 του ΑΕΠ στο 5%.  Την άνοιξη η Βαρσοβία υπέγραψε συμβόλαιο ύψους 4,9 δισ. δολαρίων για την προμήθεια 250 αμερικανικών τεθωρακισμένων τύπου Abrams και ένα άλλο ύψους 4,6 δισ. δολαρίων για την προμήθεια 32 αμερικανικών μαχητικών τύπου F-35. Παράλληλα όμως έχει παραγγείλει νοτιοκορεατικά τεθωρακισμένα, πυροβόλα, ελαφρά αεροσκάφη και εκτοξευτήρες πυραύλων αξίας 10-12 δισ. δολαρίων.

Η Πολωνία ήδη διαθέτει περισσότερα τεθωρακισμένα και πυροβόλα από τη Γερμανία. Ο στρατός της είναι λίγο μικρότερος (150.000 έναντι 170.000 στη Γερμανία) αλλά ο στόχος είναι να διπλασιαστεί, φθάνοντας τους 300.000 στρατιώτες το 2035. Διαθέτει επίσης 30.000 στρατιώτες «του Σαββατοκύριακου», πολίτες που εκπαιδεύονται επί 16 ημέρες και εν συνεχεία επανέρχονται για αναμνηστικές εκπαιδεύσεις.

Η Πολωνία διαδραματίζει ρόλο-κλειδί στον στρατηγικό σχεδιασμό της Δύσης στην Ουκρανία, καθώς εκεί προσγειώνεται μεγάλο μέρος του οπλισμού που κατευθύνεται προς τις δυνάμεις του Κιέβου. «Η Πολωνία έχει γίνει ο σημαντικότερος εταίρος μας στην ηπειρωτική Ευρώπη», είπε στο Politico υψηλόβαθμος αξιωματούχος των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων που υπηρετεί στην Ευρώπη. Ο αξιωματούχος αναφέρθηκε στον ρόλο της Πολωνίας στην υποστήριξη της Ουκρανίας και την ενίσχυση της άμυνας του ΝΑΤΟ στη Βαλτική. 

400 δισ. ευρώ οι αμυντικές δαπάνες της Γαλλίας

Σε ανακοίνωση του, ο Εμανουέλ Μακρόν ανέφερε ότι οι αμυντικές δαπάνες πρόκειται να αυξηθούν. Ο Γάλλος πρόεδρος είπε ότι 400 δισεκατομμύρια ευρώ θα πάνε στον αμυντικό προϋπολογισμό της περιόδου 2024 – 2030 που θα είναι αυξημένος κατά περίπου 33% σε σχέση με τις αμυντικές δαπάνες των περίπου 295 δισεκατομμυρίων ευρώ της περιόδου 2019 – 2025.

Ο Εμανουέλ Μακρόν υποσχέθηκε επίσης αύξηση κατά 60% των δαπανών των στρατιωτικών υπηρεσιών Πληροφοριών για την περίοδο 2024 – 2030. Ο αμυντικός προϋπολογισμός της περιόδου 2019 – 2025 είχε ως στόχο την αμυντική ανασυγκρότηση της Γαλλίας και έβαλε τέλος σε δεκαετίες υποχρηματοδότησης, δήλωσε ο Εμανουέλ Μακρόν.

Σχετικά με τον νέο αμυντικό προϋπολογισμό της περιόδου 2024 – 2030, ο πρόεδρος της Γαλλίας αναφέρθηκε σε ένα πρόγραμμα «μετασχηματισμού». «Η Γαλλία διαθέτει και θα διαθέτει ένοπλες δυνάμεις κατάλληλες να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του αιώνα», δήλωσε ο Μακρόν από την αεροπορική βάση του Μον-ντε-Μαρσάν στη νοτιοδυτική Γαλλία.