Οι μακροχρόνιες εντάσεις μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν κλιμακώθηκαν και πάλι αυτή τη φορά με ενεργά πλήγματα και απαιτήσεις αντιποίνων. Ενώ τόσο η Ινδία όσο και το Πακιστάν κατηγορούν η μία την άλλη για επιθετικότητα, η συνεχιζόμενη κρίση δεν είναι ούτε νέα ούτε αποτελεί έκπληξη, όπως υποστηρίζει η Business Standard, από το γειτονικό Μπαγκλαντές.
Ο Αλτάφ Παρβέζ, ερευνητής της ιστορίας και της πολιτικής της Νότιας και Νοτιοανατολικής Ασίας, πιστεύει ότι συνάδει με ένα μοτίβο εχθρότητας που υποστηρίζεται από άλυτες πολιτικές διαφορές, εθνικιστικές ατζέντες και τη στρατηγική χρήση της σύγκρουσης για εσωτερική επιρροή.
Ο Αλτάφ Παρβέζ δήλωσε ότι «Δεν πρόκειται πλέον για το Κασμίρ, αλλά για την εξουσία. Και οι δύο χώρες χρησιμοποιούν το Κασμίρ ως ένα «πολιτικό ταξίδι του εγωισμού τους». Καμία από τις δύο δεν σκέφτεται τι θέλουν οι Κασμίριοι. Από τη δεκαετία του 1950, το Κασμίρ χρησιμοποιείται ως εργαλείο για να παραμείνουν (κάποιοι) στην εξουσία, να επεκτείνει τους στρατιωτικούς προϋπολογισμούς και να ενισχύσει τη λαβή των στρατιωτικών γραφειοκρατιών».
«Τώρα αποτελεί δικαιολογία για τη διατήρηση των συνόρων σε ένταση, τη διατήρηση των συμφωνιών για τα όπλα και τη διατήρηση της πολιτικής ρητορικής. Δεν υπάρχει κανένα ενδιαφέρον για μια πραγματική λύση, γιατί η ειρήνη θα απογύμνωνε και τις δύο κυβερνήσεις από ένα σημαντικό μέσο προπαγάνδας» υπογράμμισε θέλοντας να δείξει τον ρόλο του στρατού στις χώρες.
Πόσοι άμαχοι πρέπει να πεθάνουν και από τις δύο μεριές;
Την Τετάρτη, η Ινδία εξαπέλυσε πλήγματα κατά μήκος των συνόρων στο Κασμίρ που διοικείται από το Πακιστάν, με στόχο, όπως ισχυρίζεται το Ισλαμαμπάντ, περιοχές μη στρατιωτικών υποδομών, συμπεριλαμβανομένων φραγμάτων και υδροηλεκτρικών έργων. Το Πακιστάν δήλωσε ότι 26 άμαχοι σκοτώθηκαν και 46 τραυματίστηκαν.
Σε αντίποινα, ο πακιστανικός στρατός ισχυρίστηκε ότι κατέρριψε πέντε ινδικά αεροσκάφη, αν και το Νέο Δελχί δεν έχει ακόμη επιβεβαιώσει κάτι τέτοιο. Εν τω μεταξύ, τουλάχιστον τρία ινδικά μαχητικά αεροσκάφη (σ.σ. κατά άλλους πέντε) φέρονται να συνετρίβησαν σε διάφορα μέρη του υπό ινδική διοίκηση Κασμίρ, σύμφωνα με τέσσερις τοπικούς κυβερνητικούς αξιωματούχους.
Από την άλλη πλευρά, η Ινδία ισχυρίζεται ότι επτά άμαχοι σκοτώθηκαν και 35 τραυματίστηκαν από πακιστανικούς βομβαρδισμούς κατά μήκος της Γραμμής Ελέγχου.
Να τονιστεί πως ο πόλεμος προπαγάνδας μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, ίσως να μην έχει προηγούμενο στην ιστορία της παραπληροφόρησης.
Το κόστος της σύγκρουσης για την ευρύτερη περιοχή
Πέρα από το πεδίο της μάχης, η αντιπαράθεση κοστίζει οικονομικά και διπλωματικά και στις δύο χώρες. Η Ένωση Περιφερειακής Συνεργασίας της Νότιας Ασίας (SAARC) -μια πλατφόρμα που έχει σχεδιαστεί για την προώθηση της περιφερειακής συνεργασίας- έχει καταστεί σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματική λόγω των εντάσεων μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν.
Οι επίμονες εχθροπραξίες εμποδίζουν το περιφερειακό εμπόριο, επιβραδύνουν την οικονομική ανάπτυξη και βαθαίνουν τη φτώχεια. Τα δύο έθνη μοιράζονται σύνορα μήκους 3.000 χιλιομέτρων και τεράστιο ανεκμετάλλευτο οικονομικό δυναμικό.
Μια έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας εκτιμά ότι το εμπόριο μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν θα μπορούσε να φτάσει τα 37 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, σε σύγκριση με το σημερινό ποσό των λιγότερων από 500 εκατομμύρια δολάρια.
Αλλά το πρόβλημα είναι βαθύτερο από τη διπλωματία. Ο Στίβεν Κόεν, στο θεμελιώδες βιβλίο του Shooting for a Century: The India-Pakistan Conundrum (Πυροβολώντας για έναν αιώνα: Ο Γρίφος Ινδίας – Πακιστάν), χαρακτηρίζει τη σύγκρουση ως ένα «αδιέξοδο που πληγώνει», μια δυσεπίλυτη αντιπαλότητα που διαμορφώνεται από δεκαετίες αμοιβαίας καχυποψίας, ανεπίλυτα ιστορικά τραύματα και εθνικές αφηγήσεις που τοποθετούν τον άλλον ως υπαρξιακή απειλή.
Σύμφωνα με τον Κόεν, «κάθε πλευρά θεωρεί τον εαυτό της θύμα της επιθετικότητας της άλλης και αμφότερες έχουν θεσμοθετήσει αυτές τις αντιλήψεις στην πολιτική τους κουλτούρα, στα δόγματα ασφαλείας, ακόμη και στο σχολικό πρόγραμμα σπουδών».
Το Κασμίρ ως πολιτικό κεφάλαιο
Αυτή η αμοιβαία αντιπαλότητα είναι πιο ορατή στο Κασμίρ από οπουδήποτε αλλού. Η περιοχή, η οποία αμφισβητείται από τον διαμελισμό του 1947, έχει δει τρεις πολέμους και αμέτρητες μάχες. Η τρέχουσα κλιμάκωση σηματοδοτεί μια τέταρτη ένοπλη σύγκρουση, η οποία για άλλη μια φορά επικεντρώνεται στο Κασμίρ, χωρίς να εμπλέκεται ο λαός του Κασμίρ στη συζήτηση.
Ο Αλτάφ Παρβέζ προειδοποιεί ότι το Κασμίρ έχει πάψει προ πολλού να είναι ένα λαοκεντρικό ζήτημα. «Κανείς δεν ρωτάει τι θέλουν οι Κασμίριοι. Η ιδέα του δημόσιου δημοψηφίσματος έχει παραγκωνιστεί. Αντ’ αυτού, το Κασμίρ χρησιμεύει ως δικαιολογία για στρατιωτικές δαπάνες, πολιτική στάση και διατήρηση της εθνικιστικής βάσης σε εγρήγορση και στις δύο χώρες», δήλωσε.
Και τα δύο έθνη διαθέτουν πυρηνικά όπλα, αλλά παραμένουν προσεκτικά για να μην κλιμακώσουν την κατάσταση σε έναν πυρηνικό πόλεμο πλήρους κλίμακας. Αυτή η αυτοσυγκράτηση είναι σκόπιμη, όχι από προθέσεις οικοδόμησης της ειρήνης, αλλά λόγω στρατηγικών υπολογισμών.
«Ένας πυρηνικός πόλεμος θα έπληττε τις ίδιες τις ελίτ. Αυτό που βλέπουμε είναι μια ελεγχόμενη σύγκρουση, αρκετά χαμηλή για να αποφευχθεί η «(σίγουρη) αμοιβαία καταστροφή» – MAD, αρκετά υψηλή όμως για να εξυπηρετήσει εσωτερικούς πολιτικούς σκοπούς», πρόσθεσε ο ιστορικός ερευνητής.
Τι εμποδίζει την ειρήνη μεταξύ Ινδίας – Πακιστάν;
Διάφοροι δομικοί παράγοντες εξηγούν γιατί η ειρήνη μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν παραμένει ανέφικτη. Η κληρονομιά της αποικιοκρατίας και το τραύμα του διαμελισμού του 1947, που εκτόπισε πάνω από 15 εκατομμύρια ανθρώπους και σκότωσε έως και δύο εκατομμύρια, εξακολουθεί να ρίχνει την σκιά της, ενώ το άλυτο καθεστώς του Κασμίρ εξακολουθεί να τροφοδοτεί τη δυσαρέσκεια.
Οι αντιφατικές εθνικές ταυτότητες των δύο εθνών – η θεμελίωση του Πακιστάν στις ισλαμικές αρχές έναντι του κοσμικού εθνικισμού της Ινδίας – εδραιώνουν ακόμη περισσότερο την ιδεολογική δυσπιστία.
Η τρομοκρατία και ο πόλεμος δι’ αντιπροσώπων υπονομεύουν επίσης την εμπιστοσύνη, καθώς το κατεστημένο ασφαλείας του Πακιστάν κατηγορείται εδώ και καιρό ότι υποθάλπει μαχητικές ομάδες όπως η Lashkar-e-Taiba, με τις επιθέσεις του 2008 στη Βομβάη να σηματοδοτούν ένα σημείο καμπής στην ινδική κοινή γνώμη.
Τα ζητήματα αυτά επιδεινώνονται από τη θεσμική δυναμική, όπου ο στρατός και οι υπηρεσίες πληροφοριών του Πακιστάν ασκούν δυσανάλογη επιρροή στην εθνική πολιτική, παραγκωνίζοντας συχνά τις πολιτικές προσπάθειες προς τη διπλωματία. Οι προσπάθειες δέσμευσης συχνά εκτροχιάζονται από τη βία, διαιωνίζοντας έναν κύκλο καχυποψίας και εχθρότητας.
Ακόμα και όταν η διπλωματία των παρασκηνιακών σχέσεων ή οι εμπορικές πρωτοβουλίες σημειώνουν πρόοδο, συχνά εκτροχιάζονται πριν προλάβουν να πραγματοποιηθούν. Όπως σημείωσε ο Κόεν, και τα δύο έθνη είναι παγιδευμένα σε έναν κύκλο εχθρότητας, που σπάει περιοδικά με επιφανειακές προσπάθειες διαλόγου, για να επανέλθει στη σύγκρουση.
Πώς μπορεί να αποκλιμακωθεί η κρίση
Η αποκλιμάκωση της τρέχουσας κρίσης μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν απαιτεί προσεκτική διπλωματία και αυτοσυγκράτηση από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Ενώ οι ΗΠΑ διαδραμάτιζαν παραδοσιακά βασικό ρόλο στη διαμεσολάβηση σε τέτοιου είδους συγκρούσεις, η σημερινή απροθυμία της κυβέρνησης Τραμπ να εμπλακεί στη διεθνή διπλωματία αφήνει ένα κενό.
Η αντίδραση του προέδρου Τραμπ, αρχικά παθητική, χαρακτήρισε την κατάσταση «ντροπή» και εξέφρασε την ελπίδα για μια γρήγορη επίλυση.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ πρόσθεσε ότι «Έχουν προχωρήσει σε μια-σου-και-μια-μου. Έτσι, ελπίζω ότι μπορούν να σταματήσουν τώρα. Αν μπορώ να κάνω κάτι για να βοηθήσω, θα είμαι εκεί. Τα πάω καλά και με τους δύο, τους γνωρίζω και τους δύο πολύ καλά και θέλω να τους δω να τα βρίσκουν».
Αν όχι οι ΗΠΑ ποιος μπορεί να παρέμβει;
Ωστόσο, οι δηλώσεις αυτές δείχνουν περιορισμένο ενθουσιασμό για ενεργό συμμετοχή. Ελλείψει της Ουάσινγκτον, άλλες περιφερειακές δυνάμεις μπορεί να παρέμβουν, με το Κατάρ να συμμετέχει ήδη σε διπλωματικές προσπάθειες.
Ο πρωθυπουργός του Κατάρ (και υπουργός εξωτερικών) Μοχάμεντ μπιν Αμπντουλραχμάν Αλ – Θάνι είχε ξεχωριστές τηλεφωνικές συνομιλίες με τους ηγέτες της Ινδίας και του Πακιστάν, επιδεικνύοντας προθυμία για διαμεσολάβηση.
Επιπλέον, ο Τιμ Γουιλάσι-Γουίλσι από το Royal United Services Institute δήλωσε: «Έχουμε τώρα έναν πρόεδρο στον Λευκό Οίκο που λέει ότι δεν θέλει να είναι ο αστυνόμος του κόσμου», υποδηλώνοντας ότι οι περιφερειακές δυνάμεις, όπως το Κατάρ, τα ΗΑΕ και η Σαουδική Αραβία, πρέπει τώρα να αναλάβουν μεγαλύτερη ευθύνη στην προτροπή για αυτοσυγκράτηση και διάλογο.
Μια διπλωματική προσέγγιση θα μπορούσε να περιλαμβάνει την αξιοποίηση της οικονομικής επιρροής, όπως πρότεινε ο Γουιλάσι-Γουίλσι, ο οποίος επεσήμανε ότι οι πιστωτές του Πακιστάν θα μπορούσαν να έχουν τη δύναμη να επιβάλουν αυτοσυγκράτηση.
Να σημειωθεί, εκτός του άρθρου της Business Standard πως η Ρωσία προμηθεύει με όπλα την Ινδία και η Κίνα προμηθεύει με όπλα το Πακιστάν, κάτι γνωστό σε όλους. Οπότε αυτομάτως αποκλείονται ως διαμεσολαβητές.
