Οι δεκαετίες προσπαθειών των κυρίαρχων πολιτικών να περιορίσουν τα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας έχουν οδηγήσει σε μια «εξαιρετικά επικίνδυνη» συζήτηση που έχει συμβάλει στην άνοδο της ακροδεξιάς και των δεξιών λαϊκιστών σε χώρες σε όλο τον κόσμο, δήλωσε κορυφαίος εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ στην εφημερίδα Guardian.
Από το Λονδίνο έως τη Λισαβόνα, πολιτικοί τόσο από κεντροδεξιά όσο και από κεντροαριστερά κόμματα έχουν υπονομεύσει σταθερά τα κοινωνικά προγράμματα, καλλιεργώντας μια αίσθηση εξάντλησης και δημιουργώντας γόνιμο έδαφος για την υποκίνηση αντι-μεταναστευτικών συναισθημάτων, δήλωσε ο Olivier De Schutter, ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για την ακραία φτώχεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
«Αν κάναμε περισσότερα, οι άνθρωποι δεν θα ένιωθαν ότι απειλούνταν, δεν θα φοβόντουσαν να μείνουν πίσω», είπε. «Θα ήταν σίγουροι ότι η ψηφιακή και οικολογική μετάβαση και η παγκοσμιοποίηση θα είναι ανώδυνες, επειδή προστατεύονται από ένα κράτος που τους φροντίζει».
Ο De Schutter θα παρουσιάσει μια έκθεση στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ την Τετάρτη, στην οποία παρουσιάζει την πεποίθηση του για την αξία της καθολικής επένδυσης, βασισμένης στα δικαιώματα κοινωνικής προστασίας.
Η υγεία και κοινωνία αλληλοεπιδρούν
Στο επίκεντρο της επιχειρηματολογίας του βρίσκεται η ανάγκη οι κυβερνήσεις να επανεξετάσουν το κράτος πρόνοιας – από τη διατροφική βοήθεια έως την υγειονομική περίθαλψη και τα επιδόματα ανεργίας – ως ένα ουσιαστικό εργαλείο για τη διατήρηση του κοινωνικού ιστού της κοινωνίας, και όχι ως ένα κόστος που πρέπει να μειωθεί.
Ο De Schutter δήλωσε ότι οι κυρίαρχοι πολιτικοί σε όλο τον κόσμο έχουν καταστήσει για δεκαετίες όλο και πιο δύσκολη την απόκτηση επιδομάτων, αυξάνοντας την επιτήρηση και στιγματίζοντας τους αιτούντες.
«Και το μήνυμα ήταν: είναι ένα κόστος για την κοινωνία, είναι ένα βάρος, και όχι μια επένδυση στο μέλλον».
Αυτό που προέκυψε ήταν η αίσθηση ότι η πρόσβαση σε τέτοιους πόρους πρέπει να περιοριστεί αυστηρά, είπε ο De Schutter.
«Το μήνυμα είναι: είμαστε εμείς εναντίον αυτών. Και ό,τι πηγαίνει σε μια ομάδα πρέπει να το στερούνται οι άλλες, επειδή δεν υπάρχει αρκετό για όλους», είπε.
«Είναι ένας λόγος που στρέφει τους ανθρώπους εναντίον των άλλων. Και αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο, και πιστεύω ότι αυτό είναι που αποκομίζει τώρα η ακροδεξιά».
Τι αποδεικνύουν τα στοιχεία
Η άποψή του υποστηρίζεται από μια μελέτη του 2021 η οποία εξέτασε 14 χώρες σε όλη την Ευρώπη και διαπίστωσε ότι η αύξηση της εισοδηματικής ανισότητας είναι ανάλογη με την αύξηση της υποστήριξης προς τα λαϊκιστικά κόμματα.
Τα υψηλότερα επίπεδα συντάξεων, η νομοθεσία για τον κατώτατο μισθό και οι αυξήσεις των επιδομάτων για τα παιδιά έχουν επίσης αποδειχθεί ότι μειώνουν την πιθανότητα οι άνθρωποι να ψηφίσουν την ακροδεξιά.
Τα λαϊκιστικά κόμματα συχνά υποστήριζαν ότι οι κοινωνίες δεν μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά τη μετανάστευση, επειδή θα ασκούσε πίεση στις κοινωνικές υπηρεσίες.
Η στάση τους αντικρούεται από πληθώρα στοιχείων που δείχνουν ότι οι μετανάστες στα κράτη μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης συμβάλλουν περισσότερο στον φόρο εισοδήματος και στις κοινωνικές εισφορές από ό,τι λαμβάνουν σε ατομικές παροχές.
«Η έκθεση προσπαθεί να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου», είπε.
«Δεν είναι τυχαίο ότι βλέπουμε το Reform UK να κυριαρχεί στις δημοσκοπήσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το ίδιο βλέπουμε στη Γερμανία με το Alternative für Deutschland (AFD), στην Ολλανδία με το Κόμμα της Ελευθερίας και στη Γαλλία με το Εθνικό Ράλι, το οποίο χτυπά τις πόρτες της κυβέρνησης».
Τα μηνύματά τους τείνουν να βρίσκουν μεγάλη απήχηση στους άνδρες που αντιμετωπίζουν οικονομική ανασφάλεια και ζουν σε περιοχές που έχουν μείνει πίσω, είπε.
«Το AFD, για παράδειγμα, έχει τα υψηλότερα ποσοστά στην ανατολική Γερμανία και, γενικά, σε αγροτικές περιοχές όπου οι δημόσιες υπηρεσίες είναι συχνά ανεπαρκείς, η πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι πιο δύσκολη και οι μεταφορές πιο περίπλοκες, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να αισθάνονται εγκαταλελειμμένοι… Στη Γαλλία συμβαίνει ακριβώς το ίδιο. Τα καλύτερα αποτελέσματα για το Εθνικό Ράλι είναι σε αυτές τις αγροτικές περιοχές που είναι σε μεγάλο βαθμό παραμελημένες».
Η συν-ηγέτης του γερμανικού κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) Άλις Βάιντελ μιλάει κατά τη διάρκεια διάλεξης στο Ινστιτούτο του Εικοστού Αιώνα στη Βουδαπέστη της Ουγγαρίας, στις 20 Οκτωβρίου 2025.
Όταν η ακροδεξιά βρίσκει εύφορο έδαφος
Όταν οι ακροδεξιοί και οι δεξιοί λαϊκιστές κέρδισαν την εξουσία, συμπεριλαμβανομένης της κυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ ή του Χαβιέρ Μιλέι στην Αργεντινή, οι ενέργειές τους υποδήλωναν ότι εστίαζαν στην περαιτέρω αποδιάρθρωση της κοινωνικής προστασίας, είπε.
«Μόλις αναλάβουν την εξουσία, εργάζονται για να διατηρήσουν τα προνόμια της ίδιας της οικονομικής ελίτ που καταγγέλλουν στις ομιλίες τους, μειώνοντας τη διατροφική βοήθεια, την υγειονομική περίθαλψη και άλλες υπηρεσίες που σώζουν ζωές», είπε.
«Δεν έχουν τηρήσει τις υποσχέσεις τους προς τη χαμηλότερη μεσαία τάξη, στην πραγματικότητα έχουν επιδεινώσει την κατάσταση και τα επίπεδα ανισότητας και φτώχειας έχουν αυξηθεί σημαντικά σε αυτές τις δύο χώρες».
Ο De Schutter ελπίζει τελικά ότι η έκθεση θα ρίξει φως στην ανάγκη αναδιαμόρφωσης της σημασίας των κοινωνικών προγραμμάτων.
«Η έκκλησή μου είναι να ξυπνήσουμε», είπε.
«Ας μην επιτρέψουμε, στο όνομα της ορθής διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, η κοινωνία να ξεφύγει από τον έλεγχο και να διαλυθεί σε μια σειρά ομάδων που ανταγωνίζονται για τους σπάνιους πόρους».
