Η επιλογή, ίσως και η μεγαλύτερη ευθύνη του ανθρώπου είναι η εξερεύνηση της πραγματικότητας του εαυτού του. Η αφαίρεση των προσωπείων, της μάσκας, που κάποιος νόμιζε πως ήταν κομμάτι του αληθινού του εαυτού, παρότι είναι συχνά οδυνηρή και βασανιστική, είναι η έντονη ανάγκη του να αναζητήσει, να πλησιάσει και να γίνει ο εαυτός του.
Της Ζαχαρένιας Γουβαλάρη
Κοινωνική Λειτουργός, MSc Οικογενειακή Σύμβουλος, MSc Διοικητής Υγείας
Κάτω από το επίπεδο μιας προβληματικής κατάστασης για την οποία ένα άτομο παραπονιέται, κάτω από την οριζόντια ποικιλομορφία των γονιών και σημαντικών άλλων μας, ή και την κάθετη διαστρωμάτωση του εαυτού μας, ίσως να υπάρχει ένα μόνο ερώτημα. Ποιος είμαι πραγματικά? Είμαι ο πραγματικός εαυτός μου? Μπορώ να έρθω σε επαφή με αυτό που είμαι πραγματικά? Πώς μπορώ να είμαι αυτό που είμαι? Αυτός που είμαι πραγματικά μπορεί να έρθει σε επαφή με έναν άλλον άνθρωπο?
Η πιο κοινή μορφή απελπισίας, είναι να διαλέγεις να είσαι άλλος από τον εαυτό σου. Να υπάρχεις μόνο σε απάντηση των αναγκών των άλλων, να αισθάνεσαι, να συμπεριφέρεσαι και να σκέφτεσαι με τον τρόπο με τον οποίο οι άλλοι νομίζουν πως οφείλεις να το κάνεις.
Υποθέσεις όπως -Νόμιζα πως έπρεπε να είμαι το καλύτερο παιδί. Νόμιζα πως έπρεπε να τους σέβομαι όλους. Νόμιζα πως έπρεπε να μοιάσω σε κάποιον. Νόμιζα πως έπρεπε να υπακούσω στις εξωτερικές εντολές κάποιου άλλου, είναι αυτές που έχουμε βρεθεί σχεδόν όλοι μας να αντικρούσουμε. Να διαχειριστούμε και να μεταβάλλουμε. Πόσο χρονικό διάστημα έχουμε αναπαυθεί σε μια τέτοια θέση και πόσο μακριά από τον οργανισμό μας ήταν αυτή η θέση. Είναι το προσωπικό βίωμα του καθενός.
Η πλήρης συνειδητοποίηση όμως των αισθητηριακών και σπλαχνικών αντιδράσεων του ανθρώπινου οργανισμού, οδηγεί το άτομο στο να είναι ο εαυτός που πραγματικά είναι. Υπάρχει μόνο άνθρωπος μέσα στον άνθρωπο και αυτός απελευθερώνεται μέσα από την επίγνωση των απαιτήσεων του πολιτισμού, των δικών του σωματικών απαιτήσεων, ενήμερο για την εύθραυστη τρυφερότητα και εχθρότητά του προς τους άλλους. Ως αποτέλεσμα όλων των στοιχείων της συνειδητοποίησης, που λειτουργεί ελεύθερα και μη διαστρεβλωμένα, μέσα από την συνθετική ικανότητα του κεντρικού νευρικού συστήματος, το άτομο είναι ικανό να πετύχει μια ισορροπημένη, εποικοδομητική, αξιόπιστη ξεχωριστή ανθρώπινη ιδιότητα που λειτουργεί πλήρως.
Το να μπορεί λοιπόν το άτομο να είναι η πλήρης βίωσή του, η λύπη του, η η ζήλια του, ο καταστρεπτικός θυμός του, η ευαίσθητη τρυφερότητά του, ή η εξωστρέφειά του, είναι η διαδικασία που φαίνεται να γίνεται αυτό που είναι. Όταν έχουν βιωθεί όλες οι συγκινήσεις, έχει βιωθεί ανοιχτά και γνωστικά ο πλούτος που υπάρχει μέσα του ώστε να γίνει ο εαυτός του.
Συνεπώς καθώς το άτομο ανακαλύπτει πως μπορεί να εμπιστευτεί τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις του, χωρίς να φυλάγεται ή να καταστρέφεται, τότε αντιμετωπίζει τη ζωή στην αληθινή της βάση. Είναι πολύ εμφανές με αυτόν τον τρόπο, πως τα άτομα βαδίζουν προς την κατεύθυνση να επιτρέψουν σε κάθε ένα από τα μέλη μιας ομάδας ή οικογένειας, να είναι διαφορετικός και να βιώνει τη ζωή του ως ξεχωριστός άνθρωπος που είναι.
Ο εαυτός μας μέσα από τον άλλον
Δυστυχώς όμως δεν μπορούμε να δούμε όλα όσα μας υπαγορεύουν οι αισθήσεις μας. Παρά μόνο όσα ταιριάζουν στην εικόνα που έχουμε ήδη για τον εαυτό μας.
Η αμυντικότητά μας ή η άρνησή μας αντικαθίσταται από την ανοιχτότητα στην εμπειρία όταν η σχέση στην οποία εκφραζόμαστε είναι ασφαλής.
Εκεί είμαστε ικανοί να προσλάβουμε τα στοιχεία μιας νέας εμπειρίας όπως είναι, ρεαλιστικά, με αντοχή στο διφορούμενο και να θεωρήσουμε αξιόπιστο τον οργανισμό μας. Αναπτύσσεται σταδιακά η εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και τον άλλον, με όλη την ποικιλία των συναισθημάτων. Η συνείδηση, γίνεται ο άνετος κάτοικος μιας σειράς παρορμήσεων που δρουν ικανοποιητικά όταν δεν τις περιορίζουμε με φόβο.
Αν μπορούσαμε να μελετήσουμε τη διαδικασία ανάπτυξης στα φυτά κάποια σταθερά στοιχεία όπως η θερμοκρασία, η ηλιοφάνεια, η υγρασία θα έπαιζαν ρόλο στην ανάπτυξη τους. Αντίστοιχα, στην θεραπευτική σχέση, τη σχέση που μπορεί να προσδιορίσει αλλαγές στην προσωπικότητα, μια βέλτιστη και σταθερή σειρά των συνθηκών αυτών θα λέγαμε πως είναι, το άτομο να βιώνει τον εαυτό του μέσα από τον άλλον, ως πλήρως αποδεκτό.
Μπορεί να είναι όλα τα συναισθήματα και οι εμπειρίες του, χωρίς να τις αρνείται ή να τις κρύβει. Αλλά και να του παρέχεται το κλίμα τόσης ασφάλειας, θέρμης και κατανόησης όσης μπορεί το άλλο άτομο γνήσια να δώσει.
Μόνο έτσι η φράση του Soren Kierkegaard να είσαι ο εαυτός που πραγματικά είσαι, παίρνει μορφή ώστε να μπορεί να εμπιστευτεί την αυτοκαθοδήγηση. Κι όσο αληθινά φοβισμένος και να είναι, αφού το εκφράσει, είναι ήδη σε διαδικασία του να γίνεται αυτό που είναι. Καλύτερος απ’ όσο πιστεύει.
Οι ουσιαστικές αλλαγές της σχέσης στη συμπεριφορά μας
Οι εσωτερικές αλλαγές που πραγματοποιούνται μέσα από την αυτοαποδοχή την αυτοκατανόηση, και την υπευθυνότητα, βρίσκει το άτομο να νιώθει περισσότερη άνεση σε σχέση και με τους άλλους.
Μετά από την εμπειρία αυτής της εμπιστοσύνης της σχέσης, το άτομο κάνει επιλογές και δημιουργεί αξίες με άλλο τρόπο. Αντιμετωπίζει τη ματαίωση με μικρότερη σωματική ένταση, η αντίληψη και εκτίμηση του εαυτού του διευρύνονται. Συμπεριφέρεται με λιγότερο αμυντικούς και πιο κοινωνικοποιημένους τρόπους. Δηλαδή αποδέχεται περισσότερο την πραγματικότητα του εαυτού του και του κοινωνικού περιβάλλοντος, γεγονός που αποτελεί απόδειξη ενός πιο κοινωνικοποιημένου συστήματος αξιών, θέτοντας ως στοιχείο την ανοιχτότητα στην εμπειρία.
Εν συντομία το άτομο απελευθερώνεται, επιλέγει να αντιδρά πιο ώριμα και οι παιδιάστικοι τρόποι συμπεριφοράς τείνουν να μειώνονται.
Για να προοδεύσεις λοιπόν στον τομέα της κατανόησης του ατόμου και του εαυτού και φυσικά να αναπτυχθείς, πρέπει να είσαι πρόθυμος να θέσεις τα πιο ισχυρά πιστεύω σου και τις ακλόνητες πεποιθήσεις σου υπό αξιολόγηση, ώστε να χρησιμοποιήσεις τη γνώση αυτή, μόνο για να εμπλουτίσεις τον υποκειμενικό σου εαυτό, χωρίς δόγματα και φόβο, στη σχέση σου με τον άλλον.
