Οι επίλεκτοι Κρήτες Τοξότες των προχριστιανικών αιώνων, εμφανίζονται συχνά να συνοδεύουν μονάδες Λακεδαιμονίων και αργότερα του Φιλίππου Β΄ και του Αλεξάνδρου. Μία πρώτη περιγραφή τους δίδεται από τον Ξενοφώντα εις την Κύρου Ανάβασις που περιγράφει τις μικρές ορειχάλκινες κυκλικές τους ασπίδες και τα ισχυρά παλίντοντα τόξα. Αναφορές από τον Ξενοφώντα 
Ήταν μάλιστα και έξοχοι τοξότες. Τα τόξα τους είχαν μάκρος απάνω κάτω τρεις πήχες, και τα βέλη περισσότερο από δυο πήχες. Και κάθε φορά που χτυπούσαν τέντωναν τις χορδές, πατώντας το κάτω μέρος του τόξου με το αριστερό πόδι. Έτσι τα βέλη περνούσαν μέσα από τις ασπίδες και τους θώρακες. Όταν όμως τα έπιαναν οι Έλληνες, τα χρησιμοποιούσαν σαν ακόντια, προσαρμόζοντας επάνω μια θηλιά. Σ᾽ αυτά τα μέρη οι Κρητικοί πρόσφεραν πολύ μεγάλες υπηρεσίες. Αρχηγός τους ήταν ο συμπατριώτης τους Στρατοκλής. 
Τοξότης εκ Κρήτης Εποχής του Μεγάλου Αλεξάνδρου Ο εικονιζόμενος τοξότης του Λόχου των Κρητών του Αλεξάνδρου ανταποκρίνεται στην «Ελληνιστικής περιόδου» επιτύμβιο στήλη των τοξοτών Πυρρία και Υπερβάλλωνος, από το Κακοδίκι των Λευκών Ορέων (M. Cuarducci: ΙNSCRIPTIONESCRETICAEII, vi. 7), όπου μεταξύ των άλλων απεικονίζονται ο γνωστός έως και την εποχή μας ιδιόμορφος κρητικός μαύρος μάλλινος κεφαλόδεσμος, ο δερμάτινος κλειστός γωρυτός (φαρέτρα), τα βέλη με την κλασσική μεγάλη χαλύβδινη κρητική αιχμή και το μικρό σχετικά δερμάτινο σακίδιο, που πιθανότατα περιέχει διάφορα εξαρτήματα τοξοβολίας, όπως χορδές (οι τένοντες είναι ευαίσθητοι σε αντίξοες καιρικές συνθήκες), αιχμές και τμήματα τόξου, όπως τα άκρα.
Η μικρή ασπίδα φέρει ως έμβλημα τον αστρίτη, ένα μικρό αλλά εξαιρετικά δηλητηριώδες είδος έχιδνας, το αγαπημένο σύμβολο τοξοτών και σφενδονητών εκείνης της περιόδου, ενώ το κυανωπό χρώμα του χιτώνα (τα χρώματα της στήλης έχουν χαθεί) ανταποκρίνεται στο χρώμα αναλόγου χιτώνα από την μετώπη του τάφου των Λευκαδίων Ημαθίας.
Ο μαύρος κεφαλόδεσμος αναφέρεται από τον Πορφύριο στην δεύτερη φάση της μύησης Πυθαγόρα στους Κουρήτες της Κρήτης και μάλλον αποτελεί διακριτικό τους χαρακτηριστικό, όπου περιγράφει ότι ο φιλόσοφος με μαύρο μάλλινο στέφανο (ο κεφαλόδεσμος) παραμένει επί μία νύχτα ξαπλωμένος με το πρόσωπο στην γη στην παραλία και κατόπιν οδηγείται στο Ιδαίον Άντρο, όπου μετά από τρία ένατα (27 ημέρες), καταλήγει στην τρίτη φάση, την φάση του θρονισμού, με τον θρόνο να εμφανίζεται αρχικά καλυμμένος. 
Κάπως έτσι ήταν το στράτευμα που οδήγησε ο Αντίοχος στην μεγάλη εκστρατεία του που αποκαλείται έκτοτε ¨Αντιόχου Ανάβασις». Ο Μακεδόνας βασιλιάς σύμφωνα πάντα με τις πηγές συγκέντρωσε στρατό 45- 50.000 ανδρών. Αποτελείτο από 10.000 Έλληνες μισθοφόρους, 8.000 αργυράσπιδες, 2.500 Κρήτες τοξότες, 2.000 εταίρους, 1.000 επιλέκτους ιππείς του Αγήματος, καθώς επίσης και σώματα άλλων Ελλήνων και Ασιατών. Όταν κατα την αρχαιότητα ήθελαν να μιλήσουν για ένα λαό, που είχε την πιο μεγάλη αγάπη για την πατρίδα του, ανέφεραν τους Kρητικούς.
O Mέτελλος (Τέταρτος Μακεδονικός Πόλεμος οι Ρωμαίοι έστειλαν το στρατηγό Κόιντο Καικίλιο Μέτελλο) πρώτα επιτέθηκε κατά της Kυδωνίας. Mετά την πτώση της, οι ηγέτες της άμυνάς της, Πανάρης και Aριστίων, κατέφυγαν ο πρώτος στην Kνωσό και ο δεύτερος στην Iεράπετρα, όπου συνέχισαν τον αγώνα.Γενναία αντιστάθηκαν και οι πόλεις Λάππα, Eλεύθερνα, Λύττος. Mετά τις Kυνός Kεφαλές 197 π.X., την Πύδνα 168 π.X., την Kόρινθο 146 π.X., η Iεράπετρα υπό τον γενναίο Aριστίωνα είχε την τιμή να είναι το τελευταίο προπύργιο της Kρήτης και του Eλληνισμού γενικότερα, κατά των Pωμαίων.
Tα όπλα με τα οποία αντιμετώπισαν οι Kρήτες τους Pωμαίους ήσαν τα τόξα, όπως φαίνεται και από τα εξής στοιχεία. O Διόδωρος αναφέρει: «…τους Kρήτας εζηλώσθαι την τοξικήν και το τόξον κρητικόν ονομασθήναι…». (Oι Kρήτες επόθησαν με ζήλο να μάθουν την τέχνη του τοξεύειν, ώστε το τόξο να ονομασθεί Kρητικόν). O Διόδωρος (90-20 π.Χ.) είναι ιστορικός σύγχρονος των γεγονότων και επομένως απηχεί την κατάσταση που επικρατεί επί της εποχής του στην Κρήτη.
4. Νέαρχος του Ανδροτίμου ο Κρητικός, ο Αρχιναύαρχος της Στρατιάς. Κρητικός στην καταγωγή, από την Λατώ. Γεννήθηκε στην Κρήτη και σε ηλικία 12 ετών μετακόμισε με τους γονείς του στην Αμφίπολη της Μακεδονίας. Ο πατέρας του υπήρξε ο προσωπικός γιατρός του παππού του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Αμύντα, καθώς και του Φιλίππου. Από τους στενότερους παιδικούς φίλους του Αλεξάνδρου. Μαζί του στην Μίεζα στην σχολή του Αριστοτέλη. Από τα παιδικά χρόνια, έως τον θάνατο του Αλέξανδρου, ήταν δίπλα του. 
Το αρχαίο θέατρο της Μίεζας Μία από τις πλέον εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής του και πολύτιμος συνεργάτης του Αλεξάνδρου, από τους πλέον έμπιστους και αφοσιωμένους φίλους του. Αντιπροσωπεύει την προίκα –δώρο της λεβεντογέννας Κρήτης στον θεόσταλτο Αλέξανδρο, στον κοινό αγώνα των Ελλήνων.Στρατιωτικός και θαλασσοπόρος, ερευνητής και συγγραφέας.
Πολύμορφη και πολυτάλαντη προσωπικότητα, με ανησυχίες ταυτόσημες του Αλεξάνδρου, συμμετείχε σε όλες τις εκστρατείες του μεγάλου ηγέτη και αδελφικού φίλου του. 
Ο Αλέξανδρος με την ανάληψη της ηγεσίας, εντάσσει αμέσως τον Νέαρχο, στο σώμα των εταίρων. Κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων ο Νέαρχος διοικεί περιοχές της Μ .Άσίας, που εκτείνονται από την έναντι του Καστελόριζου ακτή, μέχρι και την περιοχή των Αδάνων, απέναντι από την Κύπρο.
Στις επιχειρήσεις στο σημερινό βόρειο Αφγανιστάν και νότιο Ουζμπεκιστάν, ο Νέαρχος ενίσχυσε τον στρατό του Αλεξάνδρου και με άλλους Έλληνες οπλίτες. Με την κατάληψη της Αόρνου Πέτρας στο βορειοανατολικό Πακιστάν ο Νέαρχος προέβη σε αναγνώριση της περιοχής. Με εντολή του Αλεξάνδρου ναυπηγεί νέο στόλο με 2.100 πλοία ειδικού τύπου. Η αυστηρή επιλογή των ναυτών και ο διορισμός διοικητών τριηράρχων, έφεραν την σφραγίδα του μεγάλου άντρα της Κρήτης.
Επί δύο χρόνια ο Νέαρχος και ο Αλέξανδρος εξερεύνησαν τους ποταμούς Ινδό,΄Υφαση,Υδάσπη,Υδραώτη και Ακεσίνη. Ιστορικό κομμάτι διθυραμβικής εκτέλεσης, της παγκόσμιας χαρτογράφησης του πλανήτη γη, συνιστούσε η θαλάσσια πλεύση από τις εκβολές του Ινδού ποταμού στο σημερινό νότιο Πακιστάν, προς τον Ευφράτη ποταμό, κοντά στο σημερινό Κουβέιτ και στα θαλάσσια σύνορα Ιράκ-Σαουδικής Αραβίας και παραπέρα προς την άγνωστη ωκεάνια ναυσιπλοΐα.
Ο Αλέξανδρος ξεκινάει από τα Πάταλα – Δέλτα Ινδού ποταμού, σημερινό Πακιστάν και διασχίζει την έρημο που εκτείνονταν από το Καράτσι του Πακιστάν μέχρι τα στενά του Ορμούζ στο σημερινό Ιράκ, απέναντι από την σημερινή πόλη Ομάν της Σαουδικής Αραβίας, με μαρτυρικές συνθήκες χωρίς νερό και τρόφιμα, σε ένα Γολγοθά δύο μηνών, από τις ακτές του Πακιστάν και του Ιράν, από τον Ινδικό ωκεανό μέχρι τον Περσικό Κόλπο! Φθάνει με εξουθενωμένη στρατιά στα Πούρα στην ενδοχώρα του σημερινού Ιράν και κατευθύνεται στο σημερινό νοτιοδυτικό Ιράν.
