Τι σχέση θα μπορούσε να έχει ο χειμώνας του 1347 μ.Χ. με τον χειμώνα του 2017 μ.Χ. και τη Θεσσαλονίκη; Τι σχέση θα μπορούσε να έχει η πανούκλα της Κωνσταντινούπολης με την παγκόσμια επιδημία του κοροναΐου;
Σύμφωνα με το σενάριο, “σε ένα εργοτάξιο του μετρό της Θεσσαλονίκης, ένας εργάτης ανακαλύπτει μία υπόγεια κρύπτη. Άθελά του, θα ξυπνήσει τον μεγαλύτερο βιολογικό εχθρό της ιστορίας. Η πανδημία εξαπλώνεται ταχύτατα σε όλο τον κόσμο”, θυμίζοντας την τρέχουσα επικαιρότητα που βρίσκεται στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος τους τελευταίους μήνες.
Το θανάσιμο σενάριο στον κόσμο του υπερπληθυσμού, ακροβατεί ανάμεσα στη μυθοπλασία και τις ιστορικές αναφορές. Ο Μ. Παλαβούζης έχει επιλέξει τη διπλή αφηγηματική γραφή, σε δύο χρονικές περιόδους. Στο βιβλίο, όπως μας λέει ο συγγραφέας, “περιγράφονται οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ανθρώπινη κοινωνία και το φυσικό κόσμο όπως και γενικότερα η υποβάθμιση του πλανήτη από τον άνθρωπο”. Η διπλή αφηγηματική γραφή λειτουργεί εξαιρετικά ως προς την παρουσίαση των παραλληλισμών. Οι αγωνίες της ανθρωπότητας ήταν ίδιες τότε αλλά και τώρα, όπως και οι ανθρώπινες συμπεριφορές μπροστά στο διαφαινόμενο τέλος. Και τι πιο διαχρονικό από τον “Τέταρτο Καβαλάρη”, δηλαδή τον θάνατο τον ίδιο;
Από την άλλη, η ιστορία έχει πράγματι την τάση να επαναλαμβάνεται. Όπως και οι θεωρίες συνωμοσίας. Κόντρα όμως στους υπαρκτούς – οικουμενικούς κινδύνους και τη συνωμοσιολογία, ρίχνουμε τελικά το βάρος στην επιστήμη και την αλληλεγγύη, στοιχεία που ενυπάρχουν στο βιβλίο ως “φως στο δυστοπικό τούνελ”. Η αλληλεγγύη άλλωστε εδώ, προσωποποιείται μέσα από την εμβληματική φιγούρα του Άλεξ Κομνηνού.
Για όλα αυτά, αλλά και για το πώς είναι να ζεις και να βιβλιογραφείς στην ακριτική Ελλάδα, μιλήσαμε με τον Μανώλη Παλαβούζη σε μια συνέντευξη που συνδυάζει τις ιστορικές διδαχές με τη “σκοτεινή αφήγηση” και τη λογοτεχνία με την… επιδημιολογία.
Η φύση πάντα θα επιβιώνει ανεξάρτητα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες
-Πώς προέκυψε η ιδέα για το εν λόγω μυθιστόρημα;
Η ιδέα γεννήθηκε κάποια στιγμή το καλοκαίρι του 2017, όταν παρακολούθησα ένα ντοκιμαντέρ για το μετρό του Λονδίνου. Στην Αγγλία λοιπόν, καθώς συνεχίζονταν οι ανασκαφές για την επέκταση του μετρό της πρωτεύουσας, αρχαιολόγοι και εργάτες ανακάλυψαν σκελετούς από θύματα της μεσαιωνικής πανώλης. Με δεδομένο λοιπόν το μεγάλο εγχώριο ζήτημα των ημερών για το μετρό της Θεσσαλονίκης, αναπόφευκτα έγινε ένας συνειρμός. Τι θα γινόταν αν καθώς οι εργάτες σκάβανε το υπέδαφος της πόλης, έβρισκαν διατηρημένα πτώματα της πανώλης; Τι θα γινόταν αν η ασθένεια ερχόταν ξανά στη ζωή και άρχιζε να διασπείρεται; Από εκεί και πέρα οι ιδέες κύλησαν γρήγορα και το βιβλίο έγινε πραγματικότητα.
-Υπάρχουν ιστορικές αναφορές στη μυθοπλασία σας; Το 1347, ξέσπασε η τρίτη μεγάλη επιδημία πανούκλας στην Κωνσταντινούπολη ενώ και στη Θεσσαλονίκη υπήρξε πανδημία το 1783 αν δεν κάνω λάθος.
Η πανώλη έχει δώσει πολλές πανδημίες και επιδημίες ανά τους αιώνες. Πανδημίες που εξαπλώθηκαν σε δεκάδες χώρες, όπως η διασημότερη των μέσων του 14 αιώνα στην Ευρασία, όσο και επιδημίες που περιορίστηκαν σε μεγάλες πυκνοκατοικημένες πόλεις, όπως για παράδειγμα στο Λονδίνο. Πράγματι η Βασιλεύουσα πέρασε αρκετές φορές τη δοκιμασία της πανώλης με γνωστή την έξαρση της βουβωνικής πανώλης κατά την εποχή του Ιουστινιανού. Και το 14 αιώνα η πανώλη έφτασε αρχικά στην Κωνσταντινούπολη το 1347 και από εκεί με πλοία μεταδόθηκε μέσω του εμπορίου στον ελλαδικό χώρο και ακολούθως σε όλη τη δυτική και βόρεια Ευρώπη, αφήνοντας πίσω της μία εκατόμβη θυμάτων, πάνω από το ένα τρίτο του πληθυσμού της ηπείρου. Δεν θα μπορούσα σε μιας τέτοιας θεματολογίας βιβλίο να αφήσω στο περιθώριο τα πραγματικά γεγονότα. Παρακολούθησα αρκετά ντοκιμαντέρ και διάβασα κάποια βιβλία, ώστε σε όλες τις περιγραφές, σε όλα τα κεφάλαια των βιβλίων που αφορούσαν το παρελθόν, ο μεσαιωνικός κόσμος να αποδοθεί με τη μέγιστη αληθοφάνεια, όσο πιο κοντά στην ιστορική πραγματικότητα, ακόμα κι αν τα περισσότερα που γνωρίζουμε για την πανδημία της εποχής προέρχονται από λατινικές και όχι βυζαντινές πηγές. Έτσι σε αρκετά σημεία έχω αυτοσχεδιάσει, σε άλλα ακολούθησα την πραγματικότητα.
Και το όνομα του Άλεξ Κομνηνού άλλωστε παραπέμπει στο Βυζάντιο.
Το Βυζάντιο ταυτίζεται με μια λαμπρή εποχή στην στρατιωτική εποποιία, μια εποχή με αυτοκράτορες, ίντριγκες και πισωμαχαιρώματα που θα θύμιζαν λίγο Game Of Thrones. Όμως πολλές φορές, όταν αναφερόμαστε στο παρελθόν ξεχνάμε έναν πολύ σημαντικό παράγοντα, που είναι η ίδια η φύση. Οι πανδημίες και οι παθογόνοι μικροοργανισμοί είναι γεγονός και όχι μόνο στον 21 αιώνα. Γράφοντας λοιπόν τον Τέταρτο Καβαλάρη, ήθελα να αφηγηθώ μία σκοτεινή εποχή όπως είπατε, μία εποχή που ενώ απέχει αιώνες από το δικό μας σύγχρονο κόσμο, στην πραγματικότητα δεν έχουν αλλάξει πολλά από τότε. Έχουμε νοσοκομεία, έχουμε εξελιγμένα φάρμακα, έχουμε επιστήμες όπως η βιολογία και η ιατρική, αλλά και πάλι, το μόνο που καταφέραμε είναι να περιορίζουμε τις επιπτώσεις μιας πανδημίας. Και αυτές τις εβδομάδες γινόμαστε μάρτυρες ενός τέτοιου γεγονότος.
Όσον αφορά το όνομα του κεντρικού ήρωα, ήταν πράγματι μια αναφορά στο Βυζάντιο, άλλος ένας συνδετικός κρίκος μεταξύ παρόντος και παρελθόντος. Από εκεί και πέρα μου αρέσει ο συνδυασμός αρχαιοελληνικού ονόματος με βυζαντινό επίθετο και είναι κάτι που κράτησα και στο νέο βιβλίο που ολοκλήρωσα πρόσφατα και θα κυκλοφορήσει το φθινόπωρο.
-Το βιβλίο είναι και μια αλληγορία που μιλά για την κλιματική αλλαγή και την κακοποίηση του περιβάλλοντος από τον άνθρωπο του σήμερα;
Δεν είμαι σίγουρος αν το βιβλίο παρουσιάζει μία τέτοια αλληγορία. Σίγουρα περιγράφονται οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ανθρώπινη κοινωνία και το φυσικό κόσμο όπως και γενικότερα η υποβάθμιση του πλανήτη από τον άνθρωπο. Θα έλεγα όμως πως το βιβλίο περιγράφει περισσότερο την απάντηση του πλανήτη στην υποβάθμιση που έχουμε επιφέρει. Ίσως ακούγεται περίεργο, όμως στην παρούσα φάση ο άνθρωπος λειτουργεί παρασιτικά σε βάρος του πλανήτη και της ισορροπίας του. Η φύση πάντα θα επιβιώνει ανεξάρτητα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Με κόστος βέβαια, αλλά οι άνθρωποι είμαστε περαστικοί από τον πλανήτη. Ίσως λοιπόν μια πανδημία, ένας ιός, κάποιο θανάσιμο βακτήριο όπως αυτό που προκαλεί την πανώλη και πρωταγωνιστεί στη διλογία, δεν είναι τίποτα περισσότερο πέρα από την απόκριση των φυσικών δυνάμεων ενάντια σε ένα βιολογικό είδος που θεώρησε πως του ανήκουν τα πάντα.
-Γιατί επιλέξατε να αναπτύξετε την αφήγηση σε δύο διαφορετικές χρονικές περιόδους;
Διάβασα κάποια βιβλία που είχαν τη συγκεκριμένη δομή και ο τρόπος μου φάνηκε ξεχωριστός και σίγουρα ταίριαζε στην περίσταση. Στην δική μου περίπτωση έδενε καλύτερα τα γεγονότα και ήταν ο μόνος μάλλον τρόπος να αφηγηθώ παράλληλα δύο ιστορίες διαφορετικές και παρόμοιες την ίδια στιγμή. Τελικά λειτούργησε θετικά και για έναν ακόμα λόγο: στο τέλος κάθε κεφαλαίου, εκεί όπου ήθελες να προχωρήσεις στο επόμενο για να μάθεις τη συνέχεια, έβρισκες μπροστά σου ένα διαφορετικό κεφάλαιο, μια άλλη ιστορία, έτσι που τελικά το ένα κεφάλαιο οδηγούσε τυφλά στο επόμενο χωρίς να δίνει τη δυνατότητα να κλείσεις το βιβλίο και να αφήσεις την ανάγνωση για την επόμενη μέρα, κάτι που εκτιμώ και σαν αναγνώστης και σαν συγγραφέας.
-Επίσης, γιατί επιλέξατε την τριτοπρόσωπη αφήγηση; Ήταν μια προσπάθεια να εστιάσετε περισσότερο στα γεγονότα;
Αυτό που κυριαρχεί στο βιβλίο δεν είναι οι ίδιοι οι ήρωες ούτε ακόμα και η ίδια η ασθένεια. Είναι ο θάνατος εκείνος που έχει τον τελευταίο λόγο. Θεώρησα πως η τριτοπρόσωπη αφήγηση απομακρύνει τη βαρύτητα των επιλογών των ηρώων από το να καθορίσουν τη συνέχιση της ιστορίας. Με απλά λόγια το βακτήριο είναι που καθορίζει τις ζωές των ηρώων, ότι κι αν κάνουν οι ίδιοι. Μπροστά στην πανώλη οι ανθρώπινες επιλογές χάνουν κάθε σημασία. Η εστίαση λοιπόν στα ίδια τα γεγονότα υπογραμμίζει την εξαθλίωση του ανθρώπου, την εκβαρβάρωση της κοινωνίας, κάτι που σταδιακά κάνει τους ήρωες να δρουν με βάση ζωώδη βιολογικά ένστικτα. Η επιβίωση γίνεται ο υπέρτατος στόχος και ο κάθε ήρωας –ακόμα και οι πρωταγωνιστές του βιβλίου– δεν αξίζει και πολλά.
-Όταν γράφατε το βιβλίο σκεφτόσασταν πως μερικά χρόνια μετά ο κόσμος θα είχε να αντιμετωπίσει μια νέα παγκόσμια επιδημία;
Δεν υπήρχε κάποια συγκεκριμένη σκέψη στο μυαλό μου. Δεν θα μπορούσα να μαντέψω προφανώς πότε θα συνέβαινε μια επόμενη πανδημία. Το μόνο που ήξερα και ήταν η κατευθυντήρια γραμμή αν θέλετε, ήταν η γνώση ότι κάποια στιγμή, σε κάποιο μέρος του κόσμου, από μία πολύβουη πόλη μέχρι μια αχανή ζούγκλα, κάποιος μικροοργανισμός, κάποιο παθογόνο θα έκανε την εμφάνισή του και θα έφερνε τα πάνω κάτω στην καθημερινότητά μας, παραβιάζοντας τα συστήματα ασφαλείας μας, διεισδύοντας στο άδυτο που ονομάζουμε σύγχρονη κοινωνία. Η ιστορία έχει την τάση να επαναλαμβάνεται. Μαύρος θάνατος, ισπανική γρίπη, SARS, Ebola είναι μελανά παραδείγματα που επιβεβαιώνουν την παραπάνω πρόταση.
-Μέσα από τη δική σας ματιά και έρευνα, κατά πόσο ευσταθούν τα σενάρια περί “ελέγχου του πληθυσμού”; Είναι κάτι που θα μπορούσε να ισχύει, ή μιλάμε για μια ακόμη θεωρία συνωμοσίας;
Ο «έλεγχος του πληθυσμού» παίρνει πολλές και ενδιαφέρουσες ερμηνείες. Αρχικά μπορεί να αναφέρεται στον έλεγχο των μετακινήσεων, το κλείσιμο των συνόρων, τη λεγόμενη καραντίνα εκείνων που είναι φορείς μιας ασθένειας. Είναι μία στρατηγική που φαίνεται αποτελεσματική ακόμα και αν προεκτάσεις της αγγίζουν επικίνδυνα –ίσως και ξεπερνάνε– τα όρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας. Αντίστοιχη στρατηγική σε λογική με τις κάμερες σε δημόσιους χώρους με στόχο την ασφάλεια των πολιτών. Θέμα που διχάζει.
οι θεωρίες περί κατασκευής του ιού για τον έλεγχο του παγκόσμιου πληθυσμού, είναι το λιγότερο ανεδαφικές
Ο «έλεγχος του πληθυσμού» μπορεί να αναφέρεται επίσης στον έλεγχο του μεγέθους του παγκόσμιου πληθυσμού. Ο υπερπληθυσμός και η ολοένα αυξανόμενη διείσδυση των ανθρώπινων κοινωνιών στα τελευταία μέρη του πλανήτη που ο άνθρωπος ήταν είτε απόν, είτε κατοικούσε σε μικρούς απομονωμένους πληθυσμούς είναι μία βασική αιτία σε ότι αφορά μετάδοση νέων ασθενειών. Τροπικές ασθένειες κάνουν την εμφάνισή τους κάθε τόσο. Ο «έλεγχος του πληθυσμού» σχετίζεται λοιπόν με τις πρακτικές και πολιτικές που έχουν ως στόχο να συγκρατήσουν την αύξηση του παγκόσμιου ανθρώπινου πληθυσμού –κάτι που αναφέρεται και ως οικογενειακός προγραμματισμός– με γνωστότερη πολιτική εκείνη της Κίνας, του ενός παιδιού ανά ζευγάρι που αναστάλθηκε πριν μερικά χρόνια. Εδώ δεν χρειάζεται συζήτηση αν μιλάμε για καταστρατήγηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι γεγονός πως τέτοιες λογικές το μόνο που προκαλούν είναι να διχάζουν.
Και φυσικά πάνω σ’ αυτό, να σχολιάσω πως οι θεωρίες περί κατασκευής σε εργαστήριο και διακίνησης του ιού για τον έλεγχο του παγκόσμιου πληθυσμού, είναι το λιγότερο γελοίες και ανεδαφικές. Υπάρχουν αυτή την περίοδο μία πληθώρα θεωριών συνωμοσιολογικού χαρακτήρα που το μόνο που κάνουν είναι να διχάζουν την κοινή γνώμη και να δίνουν πρόσφορο έδαφος για κάθε μορφής ρατσιστική επίθεση σε βάρος των ανθρώπων που ασθενούν και προέρχονται από ακροδεξιές δυνάμεις ανά τον κόσμο, πίσω από τις οποίες κρύβεται ως συνήθως, ο φυλετικός ρατσισμός.
Το μόνο σίγουρο είναι πως σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης και περιπτώσεις που στον ορίζοντα διαφαίνεται ότι κάτι πολύ άσχημο και καταστροφικό γεννιέται, οι επιλογές των κυβερνήσεων και των αρμόδιων φορέων τείνουν να είναι πιο ακραίες και τολμηρές. Το βάρος της συζήτησης θα έπρεπε συμπερασματικά να είναι η εύρεση στρατηγικών που θα αποτρέπουν και θα προλαμβάνουν το πρόβλημα και όχι που θα προσπαθούν να βρουν μία λύση όταν το πρόβλημα είναι ήδη παρόν, κάτι που ο ίδιος ο Ιπποκράτης είχε πει πριν από χιλιετίες αλλά φαίνεται να το έχουμε ξεχάσει.
-Ο “τέταρτος καβαλάρης” είναι μια αναφορά στην Αποκάλυψη (θάνατος) ενώ τα θρησκευτικά στοιχεία υπάρχουν στο έργο σας. Σε ένα πλαίσιο πανδημίας σαν αυτό που περιγράφετε, ποιος θα έπρεπε να είναι ο ρόλος της θρησκείας και σε ρεαλιστικό επίπεδο, πώς θα έπρεπε να σταθεί έναντί της μια προοδευτική κυβέρνηση;
Ο «Τέταρτος Καβαλάρης» είναι ο θάνατος, όπως αναφέρετε, είναι ο κίνδυνος που ελλοχεύει πίσω από κάθε ανθρώπινη επιλογή που θα έχει αντίκτυπο στην ανθρωπότητα. Σε μία σύγχρονη κοινωνία όπως και σε ένα άκρως επιστημονικό πρόβλημα -γιατί σε πρώτη φάση μια πανδημία είναι μία δοκιμασία απέναντι στις γνώσεις και δυνατότητες της ίδιας της επιστήμης- η θρησκεία μάλλον αποτελεί αναχρονισμό. Η πεποίθηση ότι η αποχή από αμαρτωλές πράξεις, ή η μετέπειτα συγχώρεση είναι εκτός εποχής και προφανώς ουδεμία σχέση έχουν με την αντιμετώπιση των πανδημιών. Ίσως για κάποιους η θρησκεία να αποτελεί μια σανίδια σωτηρίας και ελπίδας, αλλά υπό το καθεστώς των συνθηκών μιας θανατηφόρας νόσου καμία σανίδα σωτηρίας δεν μπορεί να εγγυηθεί την επιβίωση.
ο ρόλος μιας προοδευτικής κυβέρνησης θα έπρεπε να είναι η έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση
Το βάρος της ευθύνης λοιπόν πέφτει πρώτα στην επιστήμη για να βρει τη λύση, είτε αυτή είναι κάποιο αντιβιοτικό, είτε κάποιο εμβόλιο. Από εκεί και πέρα η ίδια η κοινωνία και οι κυβερνήσεις είναι που θα κάνουν τη διαφορά. Πολλά ακούγονται επί των ημερών μας για προοδευτικές δυνάμεις σε αντίθεση με τον κλασικό συντηρητισμό. Το μόνο βέβαιο είναι πως η αντιμετώπιση τέτοιων έκτακτων αναγκών απαιτεί πολλές φορές νέες και άμεσες τακτικές, άρα ο συντηρητισμός σίγουρα δεν λειτουργεί θετικά. Για να απαντήσω λοιπόν στην ερώτηση, ο ρόλος μιας προοδευτικής κυβέρνησης θα έπρεπε να είναι η έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση. Όχι η απόκρυψη της σοβαρότητας του προβλήματος και όχι η στρέψη της κοινής γνώμης σε θεωρίες συνωμοσίας ή άλλα πιο εύπεπτα γεγονότα όπως πολλές φορές συμβαίνει με την συμμετοχή τον ΜΜΕ. Κεντρικός άξονας κάθε στρατηγικής θα πρέπει να είναι η πλήρης διαφάνεια. Κάτι που μάλλον μοιάζει απίθανο έτσι όπως το όλο σύστημα λειτουργεί σήμερα.
-Μια προσωπική ερώτηση. Ή δύο μάλλον. Αφενός, γιατί γράφετε; Και αφετέρου, ο κόσμος στη περιφέρεια διαβάζει;
Η συγγραφή είναι μία ενασχόληση, ένα χόμπι άκρως δημιουργικό. Υπάρχει μαγεία στην κατασκευή μίας ιστορίας από το μηδέν. Είναι κάτι που με γεμίζει, κάτι που με ολοκληρώνει. Είναι η αποτύπωση στο χαρτί προσωπικών προβληματισμών, προσωπικών ιδεών και σκέψεων, ίσως ακόμα και η σκιαγράφηση χαρακτήρων που θα ήθελα να γνωρίσω στην πραγματικότητα. Με λίγα λόγια η γραφή είναι τα πάντα, ένας τρόπος να επικοινωνήσεις τις ιδέες σου και να βρεις ανθρώπους που θα τις ακούσουν και θα τις αποδεχθούν με ευχαρίστηση.
Η φιλαναγνωσία στην Ελλάδα όπως είναι γνωστό είναι περιορισμένη τόσο στα αστικά κέντρα όσο και στην περιφέρεια. Κατά τη δική μου εμπειρία των τελευταίων χρόνων που ασχολούμαι επίσημα με το χώρο, θα έλεγα πως η διαφορά μεταξύ επαρχίας και πόλεων έγκειται στις αναγνωστικές επιλογές. Στις πόλεις υπάρχει μία ισορροπία μάλλον στα είδη βιβλίων που διαβάζει το αναγνωστικό κοινό, καθώς δίνει την ευκαιρία σε νέους ανθρώπους και παρεξηγημένα λογοτεχνικά είδη όπως η λογοτεχνία του φανταστικού να βρούνε τη θέση τους. Στην επαρχία μάλλον κυριαρχεί ακόμα η ελαφριά λογοτεχνία, τα αισθηματικά μυθιστορήματα χωρίς λογοτεχνικότητα, χωρίς τους κοινωνικούς προβληματισμούς που εμφανίζονται για παράδειγμα στο ιστορικό μυθιστόρημα ή στη φανταστική λογοτεχνία. Βέβαια υπάρχουν οι εξαιρέσεις, ας μην τα ισοπεδώσω όλα. Ίσως ο παράγοντας που διαφοροποιεί τα πράγματα δεν είναι ο χώρος αλλά οι ίδιοι οι άνθρωποι. Οι άνθρωποι που προβληματίζονται που ξεφεύγουν από τα συνηθισμένα και κοιτάνε μπροστά μάλλον είναι περισσότεροι στις πόλεις εξαιτίας περισσότερων ερεθισμάτων που δέχονται.
-Και τέλος, στο βιβλίο σας τίθεται η μάχη του κακού απέναντι στην καλή πλευρά της ανθρωπότητας. Εκείνη της αλληλεγγύης. Προσωπικά, τι είναι εκείνο που σας δίνει ελπίδα;
Η αλληλεγγύη υπάρχει στον άνθρωπο, είναι η άλλη όψη της ίδιας της φύσης μας. Η επιβίωση είναι πάντα ο αυτοσκοπός για κάθε οργανισμό αλλά πολλές φορές η συνύπαρξη και η συνεργασία ανάμεσα στα άτομα ενός είδους μπορούν να επιφέρουν την άνθιση και την ευμάρεια. Αυτό λοιπόν που μου δίνει προσωπικά ελπίδα, είναι η έμφυτη αυτή τάση του ανθρώπου να μπορεί να δώσει και να λάβει το καλό. Ο καθένας από εμάς μπορεί να το κάνει, είναι κάτι που βρίσκεται στα γονίδιά μας. Απλά χρειάζεται κάποιο σπινθήρα για να ξυπνήσει. Ακόμα και μέσα από στενωπούς, ακόμα και μέσα από αμφίρροπες καταστάσεις, η ελπίδα πάντα υπάρχει. Μπορεί να μην είναι πάντα αρκετή, μπορεί ο αντίπαλος να είναι ισχυρότερος, όμως η ελπίδα υπάρχει. Είναι στο χέρι μας να τη μεταμορφώσουμε σε γνώση, σε στρατηγική και σχέδιο, κάτι που μπορεί πάντα να φέρνει τη νίκη του καλού ενάντια στο κακό, είτε αυτό είναι μια πανδημία, είτε ο ίδιος μας ο εαυτός, είτε τα κομμάτια της κοινωνίας μας που στερούνται γνώσης και επαγρύπνησης.
Ευχαριστώ εκ των προτέρων και εύχομαι κάποια στιγμή να δούμε την ιστορία σας ως σειρά σε μεγάλη πλατφόρμα. Προσωπικά θα την πρότεινα με τα μάτια κλειστά.
Θα ήθελα κι εγώ με τη σειρά μου να σας ευχαριστήσω γι’ αυτήν την πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα που είχαμε. Η ευχή σας δε, ο καλύτερος επίλογος. Δεν νομίζω ότι θα μπορούσα να ελπίζω σε κάτι περισσότερο, είναι ο κρυφός πόθος ίσως κάθε συγγραφέα μαζί με την μετάφραση του βιβλίου και την κυκλοφορία στο εξωτερικό.
Πηγή: news247.gr
