Τα παιδιά και οι ενήλικες γοητεύονται από τους Ιάπωνες πολεμιστές Σαμουράι.
Όλοι, λίγο έως πολύ, έχουμε δει, ακούσει ή έχουμε διαβάσει για τη δοξασμένη ζωή των Σαμουράι, έχοντας οι περισσότεροι στο μυαλό μας την εικόνα τους, μέσα από ταινίες, τηλεοπτικές εκπομπές, μυθιστορήματα και κόμικς.
Στις περισσότερες ιστορίες, οι σαμουράι παρουσιάζονται ως εκπληκτικοί πολεμιστές, που αποτελούσαν ξεχωριστή ομάδα και ήταν πολύ διαφορετικοί
από τους ιππότες του Μεσαίωνα στο δυτικό κόσμο.
Συχνά απεικονίζονται ως μαχητές ειδικά εκπαιδευμένοι, που κατέχουν θανατηφόρες δεξιότητες στις μάχες με σπαθιά ή τις μάχες σώμα με σώμα, ενώ φημίζονται για την πίστη και την υπακοή τους στον αυστηρό κώδικα συμπεριφοράς στην καθημερινή τους ζωή.
Αλλά πόσο κοντά στην πραγματικότητα είναι όλα αυτά τα στοιχεία της ζωής ενός σαμουράι; Ας το ανακαλύψουμε.
Τι είναι ο Σαμουράι;
Ίσως ο καλύτερος τρόπος για να κατανοήσουμε τη ζωή ενός σαμουράι είναι να ορίσουμε τι είναι ένας σαμουράι. Σύμφωνα με τη συμβατική γνωστή ιστορία, οι Σαμουράι (侍) ήταν μέλη της στρατιωτικής τάξης στο σύστημα καστών της φεουδαρχικής Ιαπωνίας. Ήρθαν στο προσκήνιο όταν στη χώρα εγκαταστάθηκε μια στρατιωτική δικτατορική διοίκηση με την εγκαθίδρυση του καθεστώτος των Σογκούν κάπου τον 12ο αιώνα. Διατηρούσαν ισχυρή παρουσία σε ολόκληρη τη χώρα για τα επόμενα επτακόσια χρόνια, μέχρι που η επιρροή τους τελικά μειώθηκε, με την πτώση του φεουδαρχικού συστήματος και την αποκατάσταση της αυτοκρατορικής κυριαρχίας τον 19ο αιώνα.
Στη φεουδαρχική Ιαπωνία, οι σαμουράι συχνά αναφέρονται ως “bushi” (武士) ή “buke” (武 家), και υπηρετούσαν συνήθως μια συγκεκριμένη φυλή, κάτω από τις διαταγές ενός άρχοντα ή ενός ηγέτη. Εκπαιδευμένοι στη στρατιωτική τακτική και την πολεμική στρατηγική, ήταν μια τάξη ελίτ, ευγενών αξιωματικών που αποτελούσαν κάτι λιγότερο από το 10% του πληθυσμού της Ιαπωνίας του Μεσαίωνα.
Στην πραγματικότητα η κάστα των Σαμουράι δημιουργήθηκε τον 8ο αιώνα μ.Χ., από τον πρώτο Σαμουράι της Ιαπωνίας, τον θρυλικό Σακανόε Νο Ταμουραμάρο, τον “μαύρο πολεμιστή των Αϊνού”, εκείνον που δίδαξε το “bushido” (το δρόμο του πολεμιστή).
Ένα από τα πράγματα που κάνουν τον Σαμουράι μοναδικό, είναι η αμέριστη προσκόλλησή του στη δική του φιλοσοφία, τον κώδικα των σαμουράι, γνωστό ως “bushido”, ο οποίος μεταφράζεται ως: “Ο δρόμος του πολεμιστή”. Αυτός ο ηθικός κώδικας απαιτεί από έναν σαμουράι να ενσαρκώνει την ακλόνητη τιμή, την ανιδιοτέλεια και τη γενναιότητα σε περιόδους πολέμου, αλλά και σε ειρήνη.
Σύμφωνα με τις αρχές του bushido, όπως γνωρίζουμε στις μέρες μας, ένας σαμουράι πρέπει επίσης, να ορκιστεί να υπηρετεί τον κύριό του μέχρι την τελευταία του αναπνοή. Δεν είναι επίσης αρκετό να είναι ατρόμητος και πιστός. Ένας σαμουράι πρέπει επίσης να έχει ανώτερες γνώσεις και δεξιότητες στη μάχη και να συμπεριφέρεται ως άκρως καλλιεργημένο και μορφωμένο άτομο. Αυτό σήμαινε, ότι δεν ήταν αρκετό για έναν σαμουράι να ξέρει πως να σκοτώνει, αλλά έπρεπε να ανυψώσει το πνευματικό του επίπεδο, ακολουθώντας ενδιαφέροντα σε τομείς όπως η τέχνη, η ποίηση, η μουσική, η καλλιγραφία, ακόμη και η τελετή του τσαγιού.
Οι Σαμουράι αναμενόταν να συμπεριφέρονται με σεβασμό ανά πάσα στιγμή και η τιμή ήταν σημαντικό μέρος της ζωής τους, την οποία συχνά την αναζητούσαν ακόμη και στο θάνατο. Ως εκ τούτου, ως μέρος του “bushido”, ο πολεμιστής μερικές φορές θα διέπραττε μια μορφή τελετουργικής αυτοκτονίας, που αναφέρεται ως “Seppuku.” Τις περισσότερες φορές ο κύριος λόγος που ένας σαμουράι θα αυτοκτονούσε, ήταν για να αποφύγει τη σύλληψη και την ήττα στο πεδίο της μάχης. Αντί να ζήσει μια οδυνηρή ζωή στα χέρια των εχθρών, επέλεγε να διαπράξει το “hara-kiri” – μια οδυνηρή μορφή αυτοκτονίας, με την οποία ένα άτομο κόβει το ίδιο την κοιλιά του, πριν αποκεφαλιστεί από κάποιον συνεργό.
Εκτός μάχης, το seppuku είναι μια πιο επίσημη τελετή, που την παρακολουθούν διάφοροι θεατές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα μέλη μιας φυλής σαμουράι θα διέπρατταν seppuku, λόγω έντονης θλίψης για το θάνατο του ηγέτη τους. Αυτό θεωρήθηκε ως το απόλυτο δείγμα σεβασμού και αφοσίωσης, που θα μπορούσε να κάνει ένας σαμουράι για τον κύριό του. Ωστόσο, υπάρχουν και περιπτώσεις, κατά τις οποίες το seppuku χρησιμοποιήθηκε ως μορφή τιμωρίας και ως ξεκάθαρη επίδειξη πρόθεσης να ξεφύγουν από τον άρχοντα που υπηρετούσαν.
Δεν υποστήριζαν όλοι την τελετουργική αυτοκτονία στη φεουδαρχική Ιαπωνία, και σε κάποιο σημείο απαγορεύτηκε σε ορισμένες περιοχές της χώρας. Παρ ‘όλα αυτά, η πρακτική συνεχίστηκε, κι ακόμα και σήμερα, οι άνθρωποι συχνά αναφέρουν τη διαρκή παράδοση της Ιαπωνίας, στην αναζήτηση ενός αξιόλογου θανάτου, ως έναν από τους κύριους λόγους, εξ αιτίας του οποίου η χώρα είναι μεταξύ των χωρών με τα υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονίας στον κόσμο.
Η ιστορία των Σαμουράι
Ας ρίξουμε μια ματιά στις βασικές αρχές τους, τη σταδιακή άνοδό τους στην εξουσία, καθώς και στην τελική κατάργησή τους.
Κατά την περίοδο Χεϊάν (794-1185) – η οποία έλαβε χώρα μεταξύ του 8ου και του 12ου αιώνα μ.Χ.- η άνοδος της μεγάλης φυλής Fujiwara προκάλεσε την πτώση άλλων πλούσιων ηγετών και γαιοκτημόνων που απογυμνώθηκαν από την εξουσία και την επιρροή τους στο αυτοκρατορικό δικαστήριο. Αυτοί οι γαιοκτήμονες, μαζί με τους ένοπλους πολεμιστές που τους υποστήριζαν και τους υπηρετούσαν, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πρωτεύουσα και να δοκιμάσουν την τύχη τους αλλού. Τελικά, οι περιουσίες ευνόησαν αυτές τις φυλές, κέρδισαν ισχυρές βάσεις στα εδάφη που κατείχαν, κι αυτό απομάκρυνε την κεντρική κυβέρνηση της Ιαπωνίας από τη σχέση της με τους πολίτες. Η πολιτική εξουσία, καθώς και η επιρροή του αυτοκράτορα και της βασιλικής οικογένειας, εξαφανίστηκαν στα μέσα του 12ου αιώνα. Από την άλλη πλευρά, οι μεγάλες φυλές που κυριάρχησαν με τα τεράστια κτήματα στην Ιαπωνία, κατέλαβαν σταδιακά την εξουσία και απέκτησαν τον έλεγχο του λαού, οι οποίοι ζούσαν στα αντίστοιχα εδάφη τους.
Τελικά, δύο από τις πιο ισχυρές φυλές της εποχής εκείνης – η Τάιρα και η Μιναμότο – θα πολεμούσαν για τον απόλυτο έλεγχο της κεντρικής κυβέρνησης της χώρας. Η σύγκρουσή τους απαιτούσε, η τάξη των σαμουράι να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στη μάχη για υπεροχή, και κατά συνέπεια, ο ίδιος ο αυτοκράτορας βρέθηκε στο παρασκήνιο και θεωρήθηκε ως τίποτα περισσότερο, από μια φιγούρα του έθνους.
Σύμφωνα με τη συμβατική ιστορία, ήδη από το τέλος της περιόδου Χεϊάν (794-1185), οι πολεμιστές της Ιαπωνίας αποκαλούνταν μπούσι, ονομασία με Κινεζική προέλευση. Στις πιο πρώιμες εποχές οι αυλικοί που ανέμεναν τις εντολές του αυτοκράτορα ονομάζονταν σαμπούρο-μπίτο, από το ρήμα σαμπουρό, που σημαίνει υπηρετώ ή περιμένω εντολές. Οι μπούσι πολεμιστές, που είχαν αναλάβει τη φύλαξη του αυτοκράτορα, έγιναν γνωστοί ως σαμπουράι. Περίπου στο τέλος του 13ου αιώνα οι κληρονομικοί πολεμιστές, οι αξιωματούχοι που υπηρετούσαν τους πρίγκιπες, οι δικαστικοί και άλλα άτομα των ανώτερων τάξεων ονομάζονταν επίσης σαμπουράι. Στην πορεία του χρόνου το όνομά τους άλλαξε για να είναι ευκολοπρόφερτο κι έτσι έγιναν οι γνωστοί μας σαμουράι. Η περίφημη πλέον τάξη των πολεμιστών σαμουράι ενδυναμώθηκε περισσότερο με τη θέσπιση ενός θεσμού από τον Γιοριτόμο Μιναμότο, λίγα χρόνια πριν εγκαθιδρύσει την πρώτη κυβέρνηση σόγκουν στη χώρα.
Μετά την ολοκλήρωση του πολέμου Γκένπεϊ πριν από τα τέλη του 12ου αιώνα, η φυλή Μιναμότο πήρε τον έλεγχο της αυτοκρατορικής κυβέρνησης και με τον θρίαμβό τους ο ηγέτης, Μιναμότο Νο Γιοριτόμο, αποφάσισε να οικοδομήσει ένα νέο κέντρο εξουσίας έξω από το Κιότο, στην επικράτειά του στην Καμακούρα. Στη συνέχεια, σχημάτισε μια νέα κυβέρνηση, η οποία έγινε γνωστή στα χρονικά της ιαπωνικής ιστορίας ως Σογκουνάτο Καμακούρα. Ο Γιοριτόμο Μιναμότο πήρε άδεια από τον αυτοκράτορα να εγκαθιδρύσει ένα σύστημα φύλαξης των επαρχιών και διατήρησης της τάξης, που ονομάστηκε σούγκο. Σύντομα η θέση του Σογκούν έγινε κληρονομική και ενίσχυσε την ανάπτυξη μιας ελίτ τάξης επαγγελματιών πολεμιστών.
Ενώ ο αυτοκράτορας εξακολουθούσε να θεωρείται πατέρας του έθνους, ο σούγκο ήταν ο πραγματικός ηγέτης ο οποίος διαχειριζόταν τις υποθέσεις της χώρας. Αυτή η στρατιωτική κυβέρνηση ιδρύθηκε από τον Γιοριτόμο, ο οποίος με αυτόν τον τρόπο κρατούσε την πραγματική πολιτική δύναμη στην Ιαπωνία και με την τάξη των σαμουράι κέρδισε την υπεροχή, έναντι της αριστοκρατίας.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Σογκούν είχε επίσης την εξουσία να καθορίσει αν κάποιος είναι άξιος να χαρακτηριστεί ως σαμουράι ή όχι. Η απόκτηση ενός τίτλου με τέτοιο κύρος ισοδυναμεί με μια ζωή προνομίων και μια υψηλή θέση στην κοινωνία, η οποία με τη σειρά της επέτρεψε την περαιτέρω καλλιέργεια του πολιτισμού των σαμουράι.
Πολλά μέλη της τάξης των σαμουράι γοητεύθηκαν από τον Ζεν Βουδισμό τον 13ο αιώνα μ.Χ. και πολλές από τις διδασκαλίες του ενσωματώθηκαν στη φιλοσοφία των σαμουράι και του κώδικα συμπεριφοράς τους. Αρχικά, οι πολεμιστές σαμουράι ήταν πιο εστιασμένοι στην τοξοβολία και την έφιππη μάχη, αλλά κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου το σπαθί τους, το “Katana” έγινε ένα σημαντικό μέρος της ζωής ενός σαμουράι, καθώς πίστευαν τότε, ότι η ψυχή και η τιμή ενός πολεμιστή κατοικεί στην λεπίδα που κρατά.
Το Σογκουνάτο απέτυχε να αποκαταστήσει την ειρήνη μεταξύ των αντιμαχόμενων φυλών κι έγινε ευθύνη των τοπικών αρχόντων και του συνόλου των σαμουράι να προστατεύσουν τους πολίτες και να διατηρήσουν την τάξη στις αντίστοιχες περιοχές τους.
Η μακρά περίοδος της διαρκούς σύγκρουσης στην Ιαπωνία έπαψε το 1615 μ.Χ., όταν ο Τοκουγκάβα Ιεγιάσου ενοποίησε με επιτυχία, όλα τα ιαπωνικά εδάφη και στη συνέχεια ίδρυσε το Σογκουνάτο Τοκουγκάβα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι πολίτες της Ιαπωνίας απόλαυσαν περισσότερο από δύο αιώνες ειρήνης και ευημερίας, γεγονός που οδήγησε ορισμένα μέλη της τάξης των σαμουράι να ασκήσουν πολιτικά καθήκοντα, αντί να υπηρετούν ως μέρος στρατιωτικής δύναμης.
Η φτώχεια και η πείνα, ωστόσο, οδήγησε στη δυσαρέσκεια και τις αναταραχές του λαού, κλονίζοντας τη δύναμη του ισχυρού Σογκουνάτου Τοκουγκάβα στα μέσα του 19ου αιώνα. Η Δυτική επιρροή επίσης, μεγάλωσε στην Ιαπωνία και η κυβέρνηση αναγκάστηκε να υπογράψει μια συνθήκη με διάφορα ξένα κράτη, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Βρετανίας και της Ρωσίας.
Αυτή την αμφιλεγόμενη κίνηση, να ανοίξουν οι πόρτες της χώρας στη Δύση δεν άρεσε στα συντηρητικά μέλη της ιαπωνικής κοινωνίας, στην οποία συμμετείχαν πολλά μέλη της τάξης των σαμουράι.
Έως το 1868, το Σογκουνάτο Τοκουγκάβα έπεσε με τη βοήθεια της τάξης των σαμουράι και η κυριαρχία του αυτοκράτορα επανήλθε υπό την ηγεσία του αυτοκράτορα Mεϊτζί. Αυτό οδήγησε στην κατάργηση της φεουδαρχίας και την επακόλουθη εθνική απαγόρευση της μεταφοράς σπαθιών. Από αυτή την πολιτική δεν εξαιρέθηκαν ούτε οι σαμουράι. Κατά ειρωνικό τρόπο, αν και οι σαμουράι βοήθησαν στην αποκατάσταση του Μεϊτζί, ήταν αυτοί που υπέστησαν σημαντικές απώλειες στον πλούτο και την επιρροή τους, καθώς η κυβέρνηση στηριζόταν όλο και λιγότερο στις υπηρεσίες τους.
Όταν η κυβέρνηση έπαψε να παρέχει επιχορηγήσεις σε μέλη της τάξης των σαμουράι, τα δυσαρεστημένα μέλη της τάξης των σαμουράι επαναστάτησαν στη δεκαετία του 1870. Ωστόσο, η εξέγερσή τους καταστάλθηκε από τον νεοσυσταθέντα εθνικό στρατό.
Αν και δεν λειτουργούσαν πλέον ως στρατιωτική δύναμη, μερικοί από τους σαμουράι που τάχθηκαν με την αυτοκρατορική κυβέρνηση ανελήχθησαν ήσυχα, ως κυβερνητικοί αξιωματούχοι και αστικοί ηγέτες, κι έγιναν μια ισχυρή δύναμη στη σύγχρονη Ιαπωνία χωρίς την αναγκαιότητα των όπλων.
Στις αρχές του 20ου αιώνα, η Ιαπωνία έγινε παγκόσμια υπερδύναμη και
οι αρχές του Bushido των σαμουράι, έγιναν ένας πρωταρχικός ηθικός κώδικας που ακολουθείται πιστά από τους στρατιώτες που υπηρετούν τη χώρα. Οι Ιάπωνες στρατιώτες επέδειξαν την αφοσίωσή τους στον αρχαίο αυτό ηθικό κώδικα, κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, φέροντας σπαθιά σαμουράι στη μάχη. Προτίμησαν επίσης τον θάνατο, αντί για την ήττα και την ατίμωση και πρόθυμα επέλεγαν την αυτοκτονία, για να διατηρήσουν την τιμή και την αξιοπρέπειά τους ως πολεμιστές.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Έχουν περάσει αρκετοί αιώνες από τότε που η τάξη των σαμουράι κυριάρχησε στην ιαπωνική κοινωνία, και μπορεί να ειπωθεί, ότι η παρουσία τους στον σύγχρονο κόσμο μας δεν είναι πλέον αναγκαία, όπως ήταν κάποτε. Παρ ‘όλα αυτά, η Ιαπωνία παραμένει υπερήφανη για τους σαμουράι, τον πολιτισμό τους, τα ιδανικά και τις αξίες τους, που έχουν ριζωθεί στις καρδιές και τα μυαλά των πολιτών της.
Η κληρονομιά τους ζει, καθώς η επιρροή τους παραμένει βαθιά εδραιωμένη στον πολιτισμό και το νου, του λαού της Ιαπωνίας.
