Λίγοι γνωρίζουν ότι τα ηφαίστεια στην Ελλάδα φτάνουν τα 39, ενώ πέντε από αυτά είναι ακόμα ενεργά.
Όλα αυτά τα ηφαιστειακά κέντρα βρίσκονται σ’ ένα νοητό «τόξο» το οποίο ξεκινά από την Κόρινθο και καταλήγει στη Νίσυρο.
Στην Ελλάδα τα ενεργά ηφαίστεια είναι διατεταγμένα σε ένα τόξο (Ελληνικό Ηφαιστειακό Τόξο) και περιλαμβάνουν από Δυτικά προς Ανατολικά τα εξής ηφαίστεια: Σουσάκι ,Μέθανα, Μήλος, Σαντορίνη, Γυαλί, Νίσυρος και Κως.
Ελαφρώς παλαιότερη και όχι πλέον ενεργή είναι η ηφαιστειότητα στα εξής μέρη: Ν. Βλυχάδες (Β. Ευβοϊκός κόλπος), Μικροθήβες (Ν. Μαγνησίας), Βόρειες Σποράδες και Αλμωπία. Εκτεταμένη ηφαιστειακή δράση στο ΒΑ Αιγαίο (Λήμνος, Λέσβος, κ.ά.) προκάλεσε την απόθεση πολλών σχηματισμών και τη δημιουργία των απολιθωμένων δασών στα νησιά αυτά.
Νότια της Κρήτης, κάτω από τη γαλάζια θάλασσα λαμβάνει χώρα η υποβύθιση της αφρικανικής πλάκας κάτω από την ευρωπαϊκή. Εκεί που λεπταίνει η αφρικανική πλάκα, το μάγμα βρίσκει την ευκαιρία και βγαίνει προς τα έξω.
Όλα τα ηφαίστεια του Αιγαίου έχουν σχήμα κώνου και έχουν αλλοιωθεί είτε από διάβρωση, όπως στη Μήλο, είτε από «καλδεροποίηση», δηλαδή έχει βυθιστεί λόγω μεγάλης έκρηξης, όπως στη Σαντορίνη. Παρόλες τις μικρές φρεατικές εκρήξεις που συμβαίνουν σε μικρό βάθος, οι επιστήμονες δεν αναμένουν μεγάλες εκρήξεις, αλλά μια αυξημένη σεισμο-ηφαιστειακή δραστηριότητα.
Η τελευταία μεγάλη έκρηξη στη Σαντορίνη συνέβη περίπου το 1.630 π.Χ. και δημιούργησε τη μεγάλη καλδέρα στο κέντρο του νησιωτικού συγκροτήματος. Ακολούθησαν άλλες μικρότερης κλίμακας εκρήξεις, μεταβάλλοντας σε μικρό βαθμό το τοπίο, με τελευταίες το 1939-41 και το 1950. Έχει τη μεγαλύτερη καλντέρα όλου του κόσμου με ύψος 300 m και διάμετρο 11 km.
Τα ηφαίστεια δε χρειάζεται να εκραγούν για να είναι επικίνδυνα. Άλλο ένα πράγμα που δε γνώριζες για τα ηφαίστεια είναι ότι οι κοιμώμενοι γίγαντες δεν κοιμούνται πάντα τόσο βαριά όσο νομίζουμε.
Τα κοιμώμενα ηφαίστεια φαίνεται να μην παρουσιάζουν κινδύνους στους ανθρώπους που μένουν κοντά και η σεισμική δραστηριότητα μπορεί να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου αν τα πράγματα αλλάξουν. Αλλά όταν γίνονται καθιζήσεις και αρχίζει να εμφανίζεται λάσπη στην πλαγιά, δεν υπάρχει καμία προειδοποίηση. Κατά τη διάρκεια των καιρών, η υδροθερμική δραστηριότητα στον τύπο του ζεστού όξινου νερού μετατρέπει τους περιβάλλοντες βράχους σε ένα πιο μαλακό υλικό, το οποίο τελικά παθαίνει καθίζηση.
Ένα καλό παράδειγμα αποτελεί το ηφαίστειο Rainier στην Ουάσιγκτον. Πολλές χιλιάδες χρόνια πριν, μία χιονοστιβάδα από στάχτη και πάγο, γνωστή σήμερα σαν Osceola Mudflow άρχισε να κινείται καθοδικά, μειώνοντας περίπου 500 μέτρα από το ύψος του βουνού.
Οι 5 κοιμώμενοι γίγαντες
ΜΗΛΟΣ: H Mήλος είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου ένα ηφαιστειακό νησί.
Tο ηφαίστειο της Φυριπλάκας, που έχει ένα εντυπωσιακό κρατήρα με διάμετρο 1700 μέτρα και ύψος 220 μέτρα περίπου,διατηρείται πολύ καλά και βρίσκεται στο κεντρικό και νότιο τμήμα του νησιού. Επίσης το ηφαίστειο του Tράχηλα, στο B.-B.Δ. τμήμα του νησιού, του οποίου διατηρείται μόνο ένα μικρό τμήμα.
Ένα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Μήλου είναι η παρουσία ενεργών σολφατάρων και φουμαρόλων με θερμοκρασία που φτάνει μέχρι και τους 100 βαθμούς Κελσίου σε αυτές στην Αγία Κυριακή, το Παλαιοχώρι, τις Πυρωμένες και τον Αδάμαντα.
ΜΕΘΑΝΑ: Το ηφαίστειο στα Μέθανα είναι γνωστό από τα αρχαία χρόνια και η ηφαιστειακή δραστηριότητα του είναι γνωστή από την περίοδο 276 έως 239 π.χ. από αναφορές που έκαναν οι γνωστοί αρχαίοι ιστορικοί Στράβωνας, Παυσανίας και Οβίδιος. Κοντά στο χωριό Καμένη Χώρα στα Μέθανα βρίσκεται ο πιο γνωστός κρατήρας από τους 30 κρατήρες του ηφαιστείου των Μεθάνων.
Ανήκει στο ηφαιστειακό τόξο στο νότιο Αιγαίο βρισκόταν σε μεγάλη δραστηριότητα στα αρχαία χρόνια και πολλές εκρήξεις εκδηλώθηκαν κυρίως κατά την περίοδο προς το τέλος της τριτογενούς περιόδου και κατά τη διάρκεια της τεταρτογενούς περιόδου.
ΣΟΥΣΑΚΙ: Στην περιοχή των Αγίων Θεοδώρων στα σύνορα της Αττικής με την Κορινθία , υπάρχει ένα ηφαίστειο χωρίς κρατήρα που ακόμη και σήμερα διατηρεί έντονη μετα-ηφαιστειακή δραστηριότητα. Το Σουσάκι, αποτελεί το βόρειο άκρο του ηφαιστειακού «τόξου».
Βρίσκεται σε υψόμετρο 180 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας και σήμερα, περίπου 2,5 εκατομμύρια χρόνια μετά την τελευταία του έκρηξη διατηρεί εντονότατη δραστηριότητα καθώς από αυτό εκλύονται στην ατμόσφαιρα πολλά δεκάδες χιλιάδες κυβικά διοξειδίου του άνθρακα, μεθανίου και υδροθείου ενώ η θερμοκρασία στην πλαγιά του φτάνει ακόμη και τους 42 βαθμούς Κελσίου.
ΝΙΣΥΡΟΣ: Το ηφαίστειο της Νισύρου συγκαταλέγεται και αυτό στα ενεργά ηφαίστεια της χώρας μας. Το ηφαίστειο της Νισύρου βρίσκεται στο χωριό Νικειά και είναι το σημαντικότερο αξιοθέατο του νησιού. Έχει συνολικά πέντε κρατήρες με μεγαλύτερο τον «Στέφανο», διαμέτρου 260 μέτρων και βάθους 30 μέτρων. Οι πέντε κρατήρες του ηφαιστείου σχηματίζουν το οροπέδιο του Λακκίου, το οποίο δημιουργήθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου το 1552.
Ο τελευταίος κρατήρας του ηφαιστείου, ο «Μικρός Πολυβώτης», δημιουργήθηκε το 1887, όταν σημειώθηκε και η τελευταία -μέχρι στιγμής- υδροθερμική έκρηξη του ηφαιστείου. Το ηφαίστειο της Νισύρου θεωρείται ενεργό και λόγω της εύκολης προσπέλασης στους κρατήρες του, το επισκέπτονται κάθε χρόνο πολλές χιλιάδες κόσμου αλλά και ειδικοί επιστήμονες.
ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ: Το ηφαίστειο της Σαντορίνης είναι από τα μεγαλύτερα υποθαλάσσια ενεργά ηφαίστεια στο κόσμο, το οποίο διαθέτει τον μεγαλύτερο κρατήρα παγκοσμίως.
Ίσως το μόνο ηφαίστειο που η Καλντέρα του φθάνει μέχρι τη θάλασσα. Η μεγαλύτερή του έκρηξη συνέβη κατά την διάρκεια της Μινωική Εποχής του Χαλκού πριν από 3.600 χρόνια. Ολόκληρο το κέντρο του τότε κυκλικού νησιού βυθίστηκε στη θάλασσα κατά την διάρκεια της τρομερής ηφαιστειακής έκρηξης
Σήμερα, πιο επικίνδυνο θεωρείται το υποθαλάσσιο ηφαίστειο «Κολούμπος» ανοικτά του ΒΑ άκρου της Σαντορίνης αφού η δραστηριότητά του ήταν κατά το παρελθόν καταστροφική. Πριν από 350 χρόνια, είχαν πεθάνει 70 κάτοικοι και 1.000 ζώα στο νησί, όχι όμως από την έκρηξη, αλλά από τα αόρατα, άοσμα δηλητηριώδη αέρια, που εκλύονταν από το ηφαίστειο επί έξι μήνες.
