Ο επίτιμος Α/ΓΕΕΘΑ, Πτέραρχος Χρήστος Χριστοδούλου έδωσε συνέντευξη, υποστηρίζοντας πως η Τουρκία επιδεικνύει συμπεριφορά ανάλογη με εκείνη της Γερμανίας πριν το 1940, προς τις γειτονικές της χώρες, έχει δε, ως απώτερο στόχο της, «να γίνει μια μεγάλη περιφερειακή δύναμη, επιβάλλοντας τα ‘θέλω’ της στους γείτονες της».
Στην συνέντευξή του ο Χρ. Χριστοδούλου θυμάται τα αντίστοιχα με τα σημερινά, γεγονότα του 2018, με την εμπλοκή, τότε, του «Νικηφόρος Φωκάς» και του τουρκικού ερευνητικού σκάφους, ‘Barbaros’, ενώ παίρνει καθαρή θέση για όσα συμβαίνουν σήμερα: «η Τουρκία ερευνά σε χώρο που ΔΕΝ της ανήκει, αλλά και εμείς αν και έχουμε όλο το δίκαιο μαζί μας, δεν το εξασκήσαμε ακόμη στη συγκεκριμένη περιοχή», αναφερόμενος, έτσι, στην οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Είναι κάτι, προσθέτει, που «έπρεπε να είχε γίνει εδώ και πολλά χρόνια, ιδιαίτερα μετά το 2003 (υπογραφή ΑΟΖ Κύπρου – Αιγύπτου). Όσο αυτό αργεί θα είναι σε βάρος των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων», προειδοποιεί.
Σχολιάζει όμως και το επιχείρημα που ακούσθηκε ότι ο θόρυβος από τα παραπλέοντα πολεμικά πλοία εμποδίζει το ‘Oruc Reis’ να πραγματοποιήσει έρευνες: «Τα νέας γενιάς σκάφη δεν επηρεάζονται ιδιαίτερα από τους θορύβους των άλλων σκαφών που πλέουν στην περιοχή. Όμως το να ψάχνουμε δικαιολογίες αυτού είδους για να καλύψουμε λάθη και παραλείψεις, είναι λίγο άκομψο προς τη νοημοσύνη του κόσμου, για να μη πω φθηνή δικαιολογία».
Επικρίνει, επίσης, τη σημερινή ηγεσία ότι «με δηλώσεις για εσωτερική κατανάλωση και ‘μασάζ’ της κοινής γνώμης», ανοίγει την όρεξη «του ενοίκου της διπλανής πόρτας, για ακόμη μεγαλύτερες διεκδικήσεις. Δεν ήρθε τυχαία το τουρκο-λιβυκό σύμφωνο. Εμείς στρώσαμε το χαλί…», υπογραμμίζει ο επίτιμος Α/ΓΕΕΘΑ.
Λέει όμως και κάτι ακόμη που έχει το δικό του ενδιαφέρον: «Αργήσαμε πολύ να καταλάβουμε το γεωστρατηγικό περιβάλλον στην περιοχή μας και ιδιαίτερα στην Ανατολική Μεσόγειο, με αποτέλεσμα να παρακαλάμε ή να υπογράφουμε συμφωνίες που αφορούν την επικράτεια μας στο ‘πόδι’».
Ο συνομιλητής μας, στην πρώτη του συνέντευξη, εκτιμά ότι «η όλη κατάσταση θα εκτονωθεί προσωρινά, αφού η Τουρκία ολοκληρώσει τις έρευνες στην πρώτη τους φάση. Στη συνέχεια θα επανέρχεται όταν δεν παίρνει ‘πάνω’ ή ‘κάτω’ από το τραπέζι, αυτά που διεκδικεί».
Ενώ για το τοπίο μετά την ένταση, προβλέπει ότι «δεν πρόκειται η Τουρκία να συζητήσει οριοθέτηση βάσει του διεθνούς δικαίου, αλλά διαχρονική επιδίωξη της είναι να ασκεί πίεση και βία όπου και όταν της δίνεται η ευκαιρία, ώστε να δημιουργεί αμφισβήτηση και τετελεσμένα. Δεν υπάρχει περίπτωση κατά τη γνώμη μου να πάει ποτέ σε δικαστική διευθέτηση της μιας διαφοράς».
Και, τέλος, ο Χρ. Χριστοδούλου καταθέτει τη «βεντάλια» όσων η χώρα μας είναι υποχρεωμένη να εφαρμόσει βάσει του διεθνούς δίκαιου: Επέκταση χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια, κλείσιμο κόλπων, καθορισμό των γραμμών βάσης σε ό,τι αφορά κυρίως στη γεωγραφία των νησιών μας και οριοθέτηση της ΑΟΖ. Διαμηνύοντας εν τέλει, ότι με χωρικά ύδατα 12 μιλίων, το 19,5% του Αιγαίου απομένει προς οριοθέτηση –«αυτή είναι και η πραγματική μας διαφορά με την Τουρκία», αποφαίνεται συμπερασματικά.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του επίτιμου Α/ΓΕΕΘΑ, Πτεράρχου Χρήστου Χριστοδούλου:
–Πώς θα περιγράφατε, Αρχηγέ, την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί την ώρα αυτή μεταξύ ημών και Τουρκίας;
Τη σημερινή κατάσταση με τη γείτονα χώρα δεν είναι κάτι που την βιώνουμε για πρώτη φορά. Από τα γεγονότα του 1974 στην Κύπρο και μετά, η Τουρκία σχεδόν κάθε 10 χρόνια δημιουργεί μια μεγάλη ένταση στην περιοχή (1977, 1987, 1996, 2006 [ατύχημα Ηλιάκη] κλπ.).
Όπως αντιλαμβάνεστε, η Τουρκία συντηρεί και αυξάνει συνεχώς τις απαιτήσεις της στην ευρύτερη περιοχή, ειδικότερα προς τη χώρα μας, την Κύπρο, αλλά και προς τις υπόλοιπες χώρες με τις οποίες συνορεύει, όπως η Συρία και το Ιράκ, ευελπιστώντας ότι θα ανατρέψει τη συνθήκη της Λωζάννης.
Απώτερος στόχος είναι να γίνει μια μεγάλη περιφερειακή δύναμη, επιβάλλοντας τα «θέλω» της στους γείτονες της. Επιπλέον, επιθυμεί και επιδιώκει να καταστεί ο κυρίαρχος συνομιλητής και εκπρόσωπος του μουσουλμανικού στοιχείου, ανεξάρτητα και πάνω από τις υπόλοιπες εθνότητες που ασπάζονται τη θρησκεία του Ισλάμ στην ευρύτερη περιοχή.
Άλλωστε το εκφράζει ανοικτά στο βιβλίο του ο Νταβούτογλου: «Ο στόχος μας για το 2023 είναι να μετατρέψουμε την Τουρκία σε παγκόσμια δύναμη. Είμαστε αποφασισμένοι να την κάνουμε μια χώρα ισχυρή που θα φτιάχνει το δικό της τανκ, το δικό της αεροπλάνο, το δικό της πολεμικό πλοίο». Σ΄ αυτό να προσθέσουμε και τη γαλάζια πατρίδα.
-Τι, τελικώς, ισχύει με τον πλου του ‘’Oruc Reis’’; Η υφαλοκρηπίδα στην οποία ερευνά ή υποτίθεται ότι ερευνά, είναι ελληνική, ακόμη και αν δεν έχουν ασκηθεί τα δικαιώματά μας;
Σύμφωνα με το δίκαιο της θάλασσας του 1982 (Montego Bay) η Ελλάδα έχει κυρίαρχα δικαιώματα στην συγκεκριμένη περιοχή. Η εν δυνάμει ελληνική ΑΟΖ όπως φαίνεται στον παρακάτω χάρτη, έχει ενσωματωθεί σε χάρτη που δημοσίευσε η ΕΕ στις αρχές του 2019 στον οποίο απεικονίζεται η ΑΟΖ του συνόλου των χωρών της ΕΕ, όπως βλέπετε στον επόμενο χάρτη.
Έτσι, από τη στιγμή που έχει καθιερωθεί ο όρος ΑΟΖ πρέπει να εγκαταλείψουμε κάπως τον όρο υφαλοκρηπίδα και να δούμε συνολικά το τι προβλέπει το σύμφωνο του 1982. Να πούμε όμως εδώ ότι, η ΑΟΖ είναι ένας νομικός όρος, σε αντίθεση προς την υφαλοκρηπίδα, για την οποία ο νομικός ορισμός, ισχύει πλέον ή καλύτερα συνυπάρχει, με παλαιότερες αντιλήψεις γεωλογικής προέλευσης. Σύμφωνα λοιπόν με αυτά, η υφαλοκρηπίδα αποτελεί τη φυσική προέκταση του χερσαίου εδάφους μίας χώρας κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. (Το επιχείρημα αυτό χρησιμοποιούν οι Τούρκοι παραβλέποντας ότι ο ορισμός της Υφαλοκρηπίδας στο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας [ΔΔΘ], είναι νομικός όρος πλέον και όχι γεωλογικός).
Η ουσιαστική διαφορά υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ είναι ότι, ενώ η υφαλοκρηπίδα υφίσταται αυτόματα, χωρίς την αναγκαιότητα καμιάς ενέργειας από το παράκτιο κράτος, η ΑΟΖ δεν υπάρχει, εάν δεν κηρυχθεί. Συνεπώς, η χώρα μας, που δεν έχει προβεί στη σχετική διακήρυξη, διαθέτει απλώς το δικαίωμα να κηρύξει ΑΟΖ και η σχετική ενέργεια εξαρτάται μόνο από αυτήν, χωρίς να απαιτείται συμφωνία άλλου κράτους.
Βέβαια, αν και η ανακήρυξη της ΑΟΖ γίνεται μονομερώς από το παράκτιο κράτος, απαιτείται συμφωνία με τα όμορα κράτη για την τελική της οριοθέτηση, εφαρμόζοντας πάντα το ΔΔΘ. Όλα αυτά απαντούν σε δύο ερωτήματα: Στο εάν έπρεπε ή όχι να προχωρήσουμε σε τμηματική οριοθέτηση της ΑΟΖ και στο εάν οριοθετήσουμε με πλήρη επήρεια των νήσων που περιλαμβάνονται στην κυριαρχία μας.
Στο ερώτημα σας απαντώ ότι η Τουρκία ερευνά σε χώρο που ΔΕΝ της ανήκει, αλλά και εμείς αν και έχουμε όλο το δίκαιο μαζί μας, δεν το εξασκήσαμε ακόμη στη συγκεκριμένη περιοχή.
-Η «Καθημερινή» σε πρωτοσέλιδο σημείωμα του αρθρογράφου της, Κώστα Ιορδανίδη, αναφέρει ότι το ερευνητικό σκάφος “Oruc Reis” «έχει ποντίσει εδώ και ημέρες καλώδια στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και διεξαγάγει έρευνες, παρά τις περί αντιθέτου εκτιμήσεις των Αθηνών» (φύλλο 13ης Αυγούστου). Έχει, όντως, αυτό συμβεί ή ισχύει η εκδοχή ότι ο συνωστισμός πολεμικών πλοίων δεν επιτρέπει τη διεξαγωγή ερευνών;
Παρακολούθησα όσο γίνεται μέσω του Marine Traffic τη συμπεριφορά του ερευνητικού σκάφους, αλλά και τις διάφορες αναφορές που είδαν το φως της δημοσιότητας στο θέμα αυτό. Οι πληροφορίες που έχω, με κάνουν να πιστεύω ότι είναι σωστά τα όσα αναφέρει ο κ. Κ. Ιορδανίδης.
Ακόμη, αυτό που γνωρίζω μιλώντας με τους ειδικούς στα θέματα αυτά είναι ότι, τα νέας γενιάς σκάφη δεν επηρεάζονται ιδιαίτερα από τους θορύβους των άλλων σκαφών που πλέουν στην περιοχή.
Όμως το να ψάχνουμε δικαιολογίες αυτού είδους για να καλύψουμε λάθη και παραλείψεις, είναι λίγο άκομψο προς τη νοημοσύνη του κόσμου, για να μη πω φθηνή δικαιολογία. Πολύ φοβάμαι ότι το θέμα του θορύβου όπως παρουσιάστηκε, θα μείνει στην ιστορία σαν αυτό της Ιεριχούς, ότι δηλαδή έπεσαν τα τείχη με τον ήχο που έκαναν οι Ισραηλίτες γύρω από αυτά, σύμφωνα με την Παλαιά διαθήκη 3.400 χρόνια πριν. (Άλλη μια απόδειξη ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται ως φάρσα ή κωμωδία).
-Η αντίδραση της Άγκυρας είναι, εκτιμάτε, αντανακλαστική (στις συμφωνίες για εκμετάλλευση κοιτασμάτων, την ελληνο-αιγυπτική συμφωνία κ.α.) ή αποβλέπει κάπου, και αν ναι, σε τι;
Όπως είπα και σε ερώτησή σας πριν, η Τουρκία δεν λειτουργεί με το διεθνές δίκαιο, αν και το επικαλείται σε όλες της τις ενέργειες στην περιοχή. Επιχειρεί όμως με το πνεύμα του ισχυρού, αδιαφορώντας για τις όποιες συνέπειες. Αντιγράφει κατά γράμμα τη συμπεριφορά της Γερμανίας πριν το 1940, προς τις γειτονικές της χώρες. Έτσι λοιπόν αποβλέπει ξεκάθαρα στο να γίνει μεγάλη περιφερειακή δύναμη ή καλύτερα η υπερδύναμη της περιοχής. Όσο της επιτρέπουν όχι μόνο η Ελλάδα, αλλά τα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου στο σύνολο τους, αυτή θα επεκτείνεται με απώτερο στόχο και σκοπό την αναβίωση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, σε βάθος χρόνου.
-Θα διακινδυνεύατε να περιγράψετε το τέλος αυτής της φάσης της έντασης; Χωρίς να συνυπολογίζουμε το τυχαίο…
Η όλη κατάσταση θα εκτονωθεί προσωρινά, αφού η Τουρκία ολοκληρώσει τις έρευνες στην πρώτη τους φάση. Στη συνέχεια θα επανέρχεται όταν δεν παίρνει «πάνω» ή «κάτω» από το τραπέζι, αυτά που διεκδικεί.
-Οι πρωτοβουλίες εντός της ΕΕ πιστεύετε ότι θα έχουν θετικό αποτέλεσμα για μας;
Κάθε καλοπροαίρετη κίνηση από την ΕΕ, τις μεγάλες δυνάμεις και οργανισμούς για εκτόνωση της κατάστασης και λύσης του προβλήματος φυσικά είναι καλοδεχούμενη. Όμως πρέπει να βλέπουμε το αποτέλεσμα σε παρόμοιες περιπτώσεις, όλα τα τελευταία χρόνια για όσα συμβαίνουν στην περιοχή μας. Και γι’ αυτό δεν είμαι και τόσο αισιόδοξος.
Για πολλές δεκαετίες έχουμε επενδύσει μόνο σε συμμαχίες και συνεργασίες (όχι πάντοτε προς τη σωστή κατεύθυνση), αφήνοντας πίσω άλλα πράγματα, όπως η ενδυνάμωση της οικονομίας και η ουσιαστική αναβάθμιση των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας, όπου θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε τις πάρα πολλές δυνατότητες που έχουμε στον τομέα αυτό. Επίσης, αργήσαμε πολύ να καταλάβουμε το γεωστρατηγικό περιβάλλον στην περιοχή μας και ιδιαίτερα στην Ανατολική Μεσόγειο, με αποτέλεσμα να παρακαλάμε ή να υπογράφουμε συμφωνίες που αφορούν την επικράτεια μας στο «πόδι».
-Πώς είχε αντιμετωπισθεί το 2018 η αντίστοιχη κρίση με το «Νικηφόρος Φωκάς» και το “Barbaros”; Το τουρκικό ερευνητικό σκάφος συνοδευόταν από πολεμικά πλοία, είχε ποντίσει καλώδια;
Η Τουρκία συνεχώς «τσεκάρει» τις αντοχές μας και τον τρόπο αντίδρασης μας. Έτσι στις 16/10/18 εξέδωσε NAVTEX σε περιοχή που δεν είχε δικαίωμα να κάνει έρευνες. Υπήρξε αντίδραση στη NAVTEX που δημοσίευσαν ώστε να αποσυρθεί. Η Τουρκία δεν το έπραξε και έστειλε το πλοίο ερευνών. Η άμεση αντίδραση μας ήταν η παρουσία της Φ/Γ «Νικηφόρος Φωκάς» στην περιοχή. Το τουρκικό πλοίο αν και αντέδρασε λεκτικά, απ΄ όσο γνωρίζω, διέκοψε τις δραστηριότητες του και αποχώρησε. Για το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, συνήθως τα πλοία ερευνών συνοδεύονται από πολεμικά. Η πάγια τακτική μας ήταν να έχουμε ισόποση και ισότιμη παρουσία.
Στο σημείο αυτό επιτρέψτε μου να πω ότι διαχρονικά η Τουρκία αντιδρά ανάλογα και με τις δικές μας συμπεριφορές στην περιοχή. Ιδιαίτερα δε όταν έχουμε αλλαγές ηγεσίας σε πολιτικό-στρατιωτικό επίπεδο. Τον τελευταίο χρόνο και χωρίς λόγο, είδαμε δηλώσεις από ελληνικής πλευράς, οι οποίες άνοιγαν θέματα, ενώ δεν υπήρχε λόγος. Δηλώσεις όπως για το Καστελλόριζο («τυχόν προσφυγή στο δικαστήριο της Χάγης μπορεί μεν να έχει ως συνέπεια μερικές απώλειες για μας, όπως ας πούμε την ΑΟΖ του Καστελλόριζου, αλλά θα κατοχυρώσει τα δικαιώματα άλλων νησιών μας, όπως της Ρόδου ή της Λέρου»), το καζάν-καζάν στο Αιγαίο, τα «λίγα μέτρα στον Έβρο», το «θα τα βρούμε στη Χάγη», το «ο καιρός έσπρωξε το τουρκικό πλοίο ερευνών ανατολικά της Κρήτης», «η Ελλάδα πανέτοιμη – Μην τσιμπάτε σε ό,τι κάνει ο Ερντογάν», «ανοιχτόκαρδος ανατολίτης ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν». Ακόμη, αναφορά όπως ο κ. Ερντογάν διεμήνυσε πως θέλει να δει εάν ο νέος πρωθυπουργός θα «μείνει πιστός στις εκφράσεις του» -επικαλούμενος την συνομιλία που είχαν- και εάν θα «κάνει τα απαραίτητα βήματα».
Δηλώσεις, επίσης, για τη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών ή το «’απομονωμένο’ Καστελόριζο δεν έχει κανονική ΑΟΖ», και άλλες πολλές ρήσεις, πολιτικών και άλλων παραγόντων, που δεν απαριθμούνται στο πολύ σύντομο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε. Για να μη πούμε για το μεταναστευτικό και τα δίχτυα στο Αιγαίο για τους μετανάστες.
Δεν καταλαβαίνει η σημερινή ηγεσία -είναι ό,τι πιο ήπιο μπορώ να πω-, ότι με δηλώσεις για εσωτερική κατανάλωση και «μασάζ» της κοινής γνώμης, ανοίγουμε την όρεξη του ενοίκου της διπλανής πόρτας, για ακόμη μεγαλύτερες διεκδικήσεις. Δεν ήρθε τυχαία το τουρκο-λιβυκό σύμφωνο. Εμείς στρώσαμε το χαλί, με τις παραπάνω συμπεριφορές και δηλώσεις, υποτίθεται ειδικών στα θέματα αυτά.
-Ορθώς αναφέρεται ότι η Ελλάδα συζητά για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών; Κάποτε μιλούσαμε μόνο για υφαλοκρηπίδα…
Όπως ανέφερα και πριν, από το 1982 με το νέο δίκαιο της θάλασσας, μιλάμε πλέον για οριοθέτηση ΑΟΖ. Είναι κάτι που έπρεπε να είχε γίνει εδώ και πολλά χρόνια, ιδιαίτερα μετά το 2003 (υπογραφή ΑΟΖ Κύπρου – Αιγύπτου). Όσο αυτό αργεί θα είναι σε βάρος των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων.
-Με δεδομένο ότι εμείς μιλάμε για μία και μόνη διαφορά, αλλά η άλλη πλευρά θέτει πολλές, υπάρχει περιθώριο για διμερή διάλογο με κάποια κατάληξη; Και, υπ’ αυτές τις συνθήκες, μπορεί να υπογραφεί συνυποσχετικό για κοινή προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης;
Πραγματικά υπάρχει μόνο μία διαφορά και αυτή είναι η οριοθέτηση πλέον της ΑΟΖ. Όπως έγραψα σε ένα πρόσφατο άρθρο μου, η χώρα μας πρέπει και είναι υποχρεωμένη να εφαρμόσει το διεθνές δίκαιο για την Ελλάδα, δηλαδή: Επέκταση χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια, κλείσιμο κόλπων, καθορισμό των γραμμών βάσης σε ό,τι αφορά κυρίως στη γεωγραφία των νησιών μας και οριοθέτηση της ΑΟΖ σύμφωνα με Montego Bay 1982. Με χωρικά ύδατα 12 μιλίων, το 72% των θαλασσίων περιοχών του Αιγαίου περιέρχεται στην Ελλάδα και το 8,5% στην Τουρκία. Το 19,5% που απομένει προς οριοθέτηση, μπορεί να διευθετηθεί. Αυτή είναι και η πραγματική μας διαφορά με την Τουρκία.
Επειδή όμως το ΔΔΘ του Montego Bay δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Τουρκίας, είναι και ο λόγος για το οποίο δεν υπέγραψε τη συμφωνία αυτή. Δεν πρόκειται λοιπόν η Τουρκία να συζητήσει οριοθέτηση βάσει του διεθνούς δικαίου, αλλά διαχρονική επιδίωξη της είναι να ασκεί πίεση και βία όπου και όταν της δίνεται η ευκαιρία, ώστε να δημιουργεί αμφισβήτηση και τετελεσμένα. Δεν υπάρχει περίπτωση κατά τη γνώμη μου να πάει ποτέ σε δικαστική διευθέτηση της μιας διαφοράς. Αλλά ακόμη και αν δεχθούμε να συζητήσουμε όλα όσα έχει θέσει σήμερα στο τραπέζι, πριν καλά καλά ξεκινήσουμε τη συζήτηση, θα θέσει και άλλα τόσα.
Ο Πλάτων είπε ότι: «Το δίκαιον ουκ άλλο τι ή του κρείττονος ξυμφέρον» (Το δίκαιο δεν είναι τίποτε άλλο παρά το συμφέρον του ισχυρού).
Αυτό εφαρμόζει η Τουρκία όλα αυτά τα χρόνια. Η συμπεριφορά της αυτή είναι λοιπόν που μας αναγκάζει να δράσουμε και εμείς «μαξιμαλιστικά» όπως λένε ορισμένοι κύκλοι, αφού απέναντί μας δεν έχουμε έναν ισότιμο – λογικό συνομιλητή, αλλά κάποιον που εφαρμόζει μεθόδους και πρακτικές άλλων εποχών. Εμείς θα αποφασίσουμε εάν ακολουθήσουμε τη λογική Chamberlain ή Churchill στη συμπεριφορά αυτή. Εκείνο που χρειάζεται κατά τη γνώμη μου λοιπόν είναι να αντιπαραθέσουμε αποφασιστικότητα και προετοιμασία σε κάθε ενδεχόμενο.
-Τελικώς τι πιστεύετε ότι πρέπει εμείς να πράξουμε απέναντι στην πολιτική και στρατηγική στάση της Τουρκίας…
Την απάντησή μου μπορείτε να την δείτε σε άρθρο μου στις 14/7/20 με τίτλο «Κρείττον το σιγάν του λαλείν». Εκεί μιλάω για το δόγμα των δύο ΟΧΙ. Δηλαδή, όχι κλιμάκωση – όχι υποχώρηση στις εθνικές μας θέσεις. Με άλλα λόγια δεν είμαστε εμείς αυτοί που κλιμακώνουμε την ένταση στην περιοχή, αλλά είμαστε και αυτοί που δεν υποχωρούμε σε ό,τι μας ανήκει.
Ξεκαθαρίζω, δεν είναι φιλοπόλεμη στάση το να υπερασπίζεσαι τα δικαιώματά σου, αλλά αντίθετα ειρηνική πρακτική. Οι διάφορες αναφορές τις τελευταίες μέρες για κόκκινες γραμμές κ.λ.π., όχι μόνο δεν έφεραν αποτέλεσμα, αλλά θόλωσαν το τοπίο και πλέον κανένας δεν γνωρίζει ποιες είναι οι γραμμές αυτές, αλλά και τι θα πράξουμε ή έπρεπε να πράξουμε. Κλείνοντας θα πω τούτο μόνο, ότι κανένας μας δεν έχει το δικαίωμα είτε ως ηγεσία είτε ως απλός πολίτης, να παραχωρήσει επικράτεια σε κανέναν. Πρέπει να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές τουλάχιστον ό,τι παραλάβαμε από τις προηγούμενες. Ό,τι άλλο γίνει, θα ηχεί δυνατά στα αυτιά όλων μας η ρήση του Σωκράτη: «Ο μεν δειλός της πατρίδος, ο δε φιλόδοξος της πατρώας ουσίας εστί προδότης», ας αποφασίσει ο καθένας Chamberlain ή Churchill !!!
