Στο νέο νομο-πλαίσιο που βρίσκεται σε διαβούλευση, λάμπει δια της απουσίας της η διάταξη για τις βιβλιοθήκες των πανεπιστημίων αποτελώντας στην ουσία μια “κυβερνητική βαριοπούλα” ή μια πάσα στους ιδιώτες.
Κοινή δήλωση εξέδωσαν οι προϊστάμενοι των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών με αφορμή το νέο Νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας με την οποία καταφέρονται εναντίον της απόφασης να αποσυρθεί το άρθρο 48 του ν. 4009/2011.
Όπως αναφέρουν το εν λόγω άρθρο “υπήρξε η αναγκαία θεσμική θωράκιση του έργου των βιβλιοθηκών που επέφερε μια σειρά από βελτιώσεις, με πιο πρόσφατες τις ενοποιήσεις διεσπαρμένων και κατακερματισμένων υπηρεσιών που έγιναν κατά τις συνενώσεις ιδρυμάτων του 2019”.
“Το παρόν νομοσχέδιο με την κατάργηση του πλαισίου λειτουργίας των βιβλιοθηκών αγνοεί επιδεικτικά τον ρόλο τους τόσο στο εκπαιδευτικό όσο και στο ερευνητικό σκέλος της λειτουργίας των ιδρυμάτων τους. Μια τέτοια ενέργεια δεν συμβαδίζει ούτε με την συμβολή των βιβλιοθηκών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ούτε με τα παραδείγματα που επιχειρεί να μεταφέρει στο ελληνικό ακαδημαϊκό περιβάλλον” τονίζουν μεταξύ άλλων και ζητούν “την επαναφορά του άρθρου 48 του 2009 ως ελάχιστη προϋπόθεση σύγκλισης με τα ευρωπαϊκά πρότυπα του ακαδημαϊκού και ερευνητικού χώρου”. Κοινώς, η συγκρότηση πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών δεν περιλαμβάνεται υποχρεωτικά στις οργανωτικές μονάδες του Πανεπιστημίου, δεν αποτελεί δηλαδή προϋπόθεση λειτουργίας ενός πανεπιστημίου. Επίσης, τονίζεται πως παρακωλύεται η ανοιχτή πρόσβαση σε ακαδημαϊκό υλικό.
Τα παραπάνω έρχονται μάλιστα σε μια χρονική συγκυρία που σημαδεύτηκε από τα επεισόδια στη Θεσσαλονίκη, με πρόσχημα τη βιβλιοθήκη στο ΑΠΘ, με το κυβερνητικό αφήγημα να αναπτύσσεται γύρω από τη ρητορική… “βιβλιοθήκη ή βαριοπούλα”. Παράλληλα, η Πανεπιστημιακή Αστυνομία προετοιμάζεται να λάβει θέσεις με βήμα γοργό.
Σημειώνεται πως η Νίκη Κεραμέως ανακοίνωσε παράταση στη διαβούλευση επί του νέου νομοσχεδίου για τα ΑΕΙ, έως 19/6, αποδεχόμενη το σχετικό αίτημα της Συνόδου των Πρυτάνεων στην οποία συμμετείχε από κοινού με τον Υφυπουργό Άγγελο Συρίγο και τον Γενικό Γραμματέα Αποστόλη Δημητρόπουλο.
Το νομοσχέδιο θα παραμείνει σε δημόσια διαβούλευση ως τις 19 Ιουνίου και εν συνεχεία, μετά τη σχετική επεξεργασία, αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή, προς επεξεργασία από την αρμόδια Διαρκή Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων και την ψήφισή του στην Ολομέλεια εντός Ιουλίου.
Αναλυτικά η ανακοίνωση των προϊσταμένων των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών:
Με έκπληξη και απορία διαπιστώσαμε την πλήρη απουσία αναφοράς στις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες στο νέο νομοσχέδιο «Νέοι Ορίζοντες στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Ενίσχυση της ποιότητας, της λειτουργικότητας και της σύνδεσης των ΑΕΙ με την κοινωνία και άλλες διατάξεις» του ΥΠΑΙΘ. Η απαλοιφή του άρθρου 48 του ν. 4009/2011 («Βιβλιοθήκες – Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών») από το άρθρο 343 του υπό διαβούλευση νομοσχεδίου αφαιρεί πλήρως το πλαίσιο λειτουργίας των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών, ένα κεκτημένο που αποδεδειγμένα ωφέλησε τα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Το πλαίσιο του άρθρου 48 υπήρξε η αναγκαία θεσμική θωράκιση του έργου των βιβλιοθηκών που επέφερε μια σειρά από βελτιώσεις, με πιο πρόσφατες τις ενοποιήσεις διεσπαρμένων και κατακερματισμένων υπηρεσιών που έγιναν κατά τις συνενώσεις ιδρυμάτων του 2019. Οι δε λιγοστές αναφορές επιτείνουν μια κατάσταση σύγχυσης γιατί διασπαθίζουν τις αρμοδιότητες των βιβλιοθηκών και τις κατανέμουν σε φορείς που είτε δεν έχουν την τεχνογνωσία και τις δεξιότητες είτε δεν είναι εντός της σκοποθεσίας τους.
Στην εικοσαετή και πλέον λειτουργία του ο Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ) έχει καταστεί το κύριο εργαλείο για την πρόσβαση των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων σε έγκυρες πηγές επιστημονικής πληροφόρησης που στήριξαν την άνθιση της έρευνας των ελληνικών πανεπιστημίων. Ήταν τέτοια η απήχηση του έργου του ΣΕΑΒ, ώστε σύντομα διευρύνθηκε για να καλύψει και τα ερευνητικά ινστιτούτα και πλέον είναι δύσκολο να φανταστεί κάποιος πώς θα ήταν το τοπίο της ελληνικής έρευνας δίχως τη συνδρομή του. Ως μια οριζόντια υποδομή μπόρεσε να ωφελήσει όλα τα ιδρύματα ανεξαιρέτως, με τρόπο συμπεριληπτικό και ισότιμο, εξοικονομώντας παράλληλα πολύτιμους πόρους. Η πιστή τήρηση της αρχής της οικονομίας κλίμακας που εφαρμόζει σε όλες του τις δράσεις είναι αυτή που στήριξε τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες σε καιρούς οικονομικής δυσπραγίας και αυτή που αποδεικνύει ότι και στη σφαίρα των δημοσίων φορέων μπορεί να υπάρξει μια θετική σχέση κόστους/ωφέλειας.
Περαιτέρω, έθεσε τις μηχανισμούς αξιολόγησης των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών, μέσω της Μονάδας Διασφάλισης Ποιότητας Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, πολύ πριν από τα ίδια τα πανεπιστήμια, ανέπτυξε την πλατφόρμα AMELib με βιβλία προσβάσιμα για εντυπο-ανάπηρους φοιτητές και εισήγαγε πρακτικές εφάμιλλες των ευρωπαϊκών κρατών για την υιοθέτηση της ανοικτής πρόσβασης και ανοικτής επιστήμης, ως το κυρίαρχο παράδειγμα επικοινώνησης της σύγχρονης έρευνας.
Το παρόν νομοσχέδιο με την κατάργηση του πλαισίου λειτουργίας των βιβλιοθηκών αγνοεί επιδεικτικά τον ρόλο τους τόσο στο εκπαιδευτικό όσο και στο ερευνητικό σκέλος της λειτουργίας των ιδρυμάτων τους. Μια τέτοια ενέργεια δεν συμβαδίζει ούτε με την συμβολή των βιβλιοθηκών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ούτε με τα παραδείγματα που επιχειρεί να μεταφέρει στο ελληνικό ακαδημαϊκό περιβάλλον. Σε όλον τον προηγμένο κόσμο, η βιβλιοθήκη αποτελεί την ψυχή του πανεπιστημίου και είναι έμπιστος αρωγός της αποστολής ενός εκπαιδευτικού ιδρύματος για τη γνώση, την καινοτομία και την κοινωνική συνοχή, και ζητούμε από την πολιτεία να αντιμετωπίζει τις βιβλιοθήκες μας ως τέτοιες.
Ως προϊστάμενοι των ελληνικών ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών είμαστε άμεσα ενδιαφερόμενοι για την τύχη των φορέων και των κοινοτήτων που υπηρετούμε. Συντασσόμαστε με το αίτημα του ΣΕΑΒ για την επαναφορά του άρθρου 48 του 2009 ως ελάχιστη προϋπόθεση σύγκλισης με τα ευρωπαϊκά πρότυπα του ακαδημαϊκού και ερευνητικού χώρου.
• Άνθη-Καλοφωλιά Έλλη, Ιόνιο Πανεπιστήμιο
• Βαλσαμάκης Βαλσαμής, ΕΚΠΑ
• Βαρδακώστα Ιφιγένεια, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
• Βιτσεντζάκη Μαρία, Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών
• Βλάχου Έλλη, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
• Βουτυράκη Κατερίνα, Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο
• Γρηγοριάδου Έφη, Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος
• Ζιώγας Χρήστος, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
• Κακάλη Κωνσταντία, Πάντειο Πανεπιστήμιο
• Κατσιρίκου Ανθή, Πανεπιστήμιο Πειραιώς
• Κλαψόπουλος Γιάννης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
• Κουκουράκης Μανόλης, Πανεπιστήμιο Κρήτης
• Κουρή Σταυρούλα, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
• Λάππα Μαρία, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
• Μπιρλή Μαρία, ΑΣΠΑΙΤΕ
• Νταουντάκη Μαρία, Πολυτεχνείο Κρήτης
• Τσάκωνας Γιάννης, Πανεπιστήμιο Πατρών
• Τσανακτσίδου Ελισσάβετ, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
• Χατζηγεωργίου Αγγελική, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
• Χοροζίδου Ευγενία, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
Τι προβλέπει το άρθρο 48 και η “πάσα” σε ιδιώτες
“Σε κάθε Α.Ε.Ι. λειτουργεί ενιαία κεντρική βιβλιοθήκη ως αυτοτελής και αποκεντρωμένη μονάδα σε επίπεδο διεύθυνσης, με τίτλο «Βιβλιοθήκη και Κέντρο Πληροφόρησης (τίτλος ιδρύματος)».
Αποστολή της κεντρικής βιβλιοθήκης είναι η ενίσχυση και υποστήριξη των εκπαιδευτικών και ερευνητικών δραστηριοτήτων του ιδρύματος, η συμβολή της στην ανάκτηση, διαχείριση, παροχή και διάθεση εξειδικευμένων πληροφοριών στην ευρύτερη εθνική και διεθνή κοινότητα και η ουσιαστική συμμετοχή της σε κάθε δραστηριότητα για την παιδεία και τον πολιτισμό. Η περαιτέρω διοικητική ανάπτυξη της κεντρικής βιβλιοθήκης του ιδρύματος σε παραρτήματα σε επίπεδο σχολής καθορίζεται από τον Οργανισμό του ιδρύματος. Τα παραρτήματα υπάγονται διοικητικά στην κεντρική βιβλιοθήκη του ιδρύματος και αποτελούν ενιαίο με αυτή σύνολο τόσο ως προς τους ανθρώπινους πόρους όσο και ως προς την πολιτική ανάπτυξης και τη διαχείριση των οικονομικών πόρων”.
Η Βιβλιοθήκη δεν συνιστά προϋπόθεση λειτουργίας ενός πανεπιστημίου
Στο θέμα στάθηκε και ο Γιώργος Αγγελόπουλος πρώην γ.γ. του Υπουργείου Παιδείας και προϊστάμενος Γραφείου Θεσσαλονίκης της γ.γ. του πρωθυπουργού (επί ΣΥΡΙΖΑ).
Όπως τονίζει σε ανάρτησή του, “Η μόνη αναφορά σε πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες γίνεται στο άρθρο 223 του προσχεδίου νόμου όπου δίνεται η δυνατότητα να καθοριστούν «οι κανόνες οργάνωσης και λειτουργίας των βιβλιοθηκών» στον Εσωτερικό Κανονισμό του κάθε πανεπιστημίου. Όμως, όπως φαίνεται και από το άρθρο 206 του νομοσχεδίου, η συγκρότηση των πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών δεν περιλαμβάνεται υποχρεωτικά στις οργανωτικές μονάδες του Πανεπιστημίου. Δηλαδή, δεν συνιστά προϋπόθεση λειτουργίας ενός πανεπιστημίου!”.
“Θυμίζουμε ότι στη μέχρι σήμερα ισχύουσα νομοθεσία οι πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες ιδρύονται και συνιστούν «αυτοτελείς και αποκεντρωμένες μονάδες» των ΑΕΙ. Το προσχέδιο νόμου για που κατέθεσε το Υπουργείο Παιδείας καταργεί το άρθρο 48 του Ν. 4009 και οι βιβλιοθήκες χάνουν το θεσμικό καθεστώς αυτοτελούς και οργανικής μονάδας που με διάφορους τρόπους ίσχυε για δεκαετίες”, γράφει ο ίδιος χαρακτηριστικά.
“Η κατάργηση της αναγκαστικής ύπαρξης των πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών ως αυτοτελών και αποκεντρωμένων μονάδων των ΑΕΙ και η εν της πράγμασι συνεπαγόμενη απαξίωση του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών δείχνουν την επερχόμενη ιδιωτικοποίηση όλων των υπηρεσιών που σχετίζονται με τις πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες: μίσθωση κτιρίων πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών σε ιδιώτες, λειτουργία και στελέχωση από εργολαβικές εταιρίες, πρόσβαση σε διεθνείς βάσεις δεδομένων και σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά και αρχειακό υλικό μέσω ιδιωτικών παρόχων κλπ.
Το κόστος θα περάσει στους χρήστες φοιτητές, καθηγητές, ερευνητές”, καταλήγει ο ίδιος, ως προς τις διαφαινόμενες προθέσεις του υπουργείου.
