Τι ακριβώς θέλει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από το ΝΑΤΟ; Και πιο πολύ, χρειάζεται το ΝΑΤΟ να του το δώσει;
Την Παρασκευή, με τη συμμαχία να αναμένει τις επίσημες αιτήσεις για ένταξη από τη Φινλανδία και τη Σουηδία, ο Τούρκος πρόεδρος έριξε ανέμελα “άμμο στη μηχανή”, λέγοντας ότι η χώρα του “δεν θα έβλεπε θετικά” την επέκταση της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.
Σύμφωνα με τους κανόνες του Οργανισμού του Βορειοατλαντικού Συμφώνου, οι αιτήσεις από υποψήφια νέα μέλη πρέπει να εγκρίνονται και από τις 30 χώρες που ανήκουν στις τάξεις του. Ο Ερντογάν απειλεί όχι μόνο να ασκήσει βέτο στην επέκταση, αλλά και να υπονομεύσει μια επίδειξη ενότητας του ΝΑΤΟ έναντι της ρωσικής επιθετικότητας, επικίνδυνα κοντά στα σύνορά του, στην Ουκρανία.
Κούρδοι
Η εξήγησή του: τα δύο επίδοξα μέλη του NATO φιλοξενούν ακτιβιστές από την κουρδική μειονότητα της Τουρκίας, μερικοί από τους οποίους ανήκουν στο Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν ή PKK, το οποίο η Τουρκία θεωρεί τρομοκρατική ομάδα. “Οι σκανδιναβικές χώρες είναι σαν ξενώνες τρομοκρατικών οργανώσεων”, ανέφερε ο Ερντογάν σε σχόλιά του μπροστά στις κάμερες.
Η Τουρκία παραπονιέται εδώ και καιρό για τον κουρδικό ακτιβισμό στη βόρεια Ευρώπη. Η Άγκυρα αισθάνεται επίσης ότι το παλμαρέ των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ – και η Δύση γενικότερα – δεν παρέχουν επαρκή συνεργασία στον αγώνα της ενάντια τους Κούρδους αποσχιστές. Αν και οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν χαρακτηρίσει επισήμως το PKK τρομοκρατική οργάνωση, υποστηρίζουν τις YPG (Μονάδες Προστασίας του Λαού), μια συγγενική προς το πρώτο κουρδική ένοπλη ομάδα η οποία δρα κυρίως στη Συρία, στον αγώνα της ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος.
Μολονότι όμως η ρητορική του Ερντογάν την Παρασκευή ήταν οικεία και όχι πρωτότυπη, ο χρόνος της έμοιαζε με καθαρό οπορτουνισμό. Είναι γνωστό εδώ και αρκετές εβδομάδες ότι το Ελσίνκι και η Στοκχόλμη επρόκειτο να υποβάλουν αιτήσεις για ένταξη στο ΝΑΤΟ, ωστόσο δεν υπήρχαν προειδοποιητικά μηνύματα από πλευράς Άγκυρας.
Το αντίθετο μάλιστα. Όταν μίλησε με τον Φινλανδό πρόεδρο Σαούλι Νιινίστο στο τηλέφωνο πριν από έναν μήνα, ο Ερντογάν φέρεται να έθεσε το ζήτημα της ένταξης της Φινλανδίας στο NATO και να δήλωσε μάλιστα ότι είναι… υπέρ της.
Την Κυριακή, ο Νιινίστο δήλωσε ότι η αλλαγή στάσης της Τουρκίας τον είχε αφήσει “κάπως μπερδεμένο”. Σε μια συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ στο Βερολίνο, την ίδια ημέρα, ο υπουργός Εξωτερικών του Ερντογάν έσπασε ξανά τη γενική συναίνεση των 30 χωρών για να εκφράσει τις ανησυχίες του για την επέκταση της Συμμαχίας. “Για να είμαι πιο συγκεκριμένος, εκπρόσωποι αυτών των δύο χωρών είχαν συναντήσεις με μέλη των PKK και YPG, ενώ η Σουηδία τους παρείχε επίσης και όπλα”, δήλωσε ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου στους δημοσιογράφους.
Ο εκπρόσωπος του Ερντογάν, εν τω μεταξύ, τόνιζε ότι η Άγκυρα δεν κλείνει την πόρτα του ΝΑΤΟ στις δύο αιτούσες και ότι η Τουρκία θα μπορούσε να πειστεί να εγκαταλείψει τις αντιρρήσεις της. Η Σουηδία, με αίσθηση καθήκοντος, στέλνει μια αντιπροσωπεία στην Άγκυρα για να μάθει τι θα χρειαζόταν για να αλλάξει γνώμη στον Ερντογάν. Ο Νιινίστο δήλωσε ότι θα κάνει άλλο ένα τηλεφώνημα. Άλλοι δυτικοί ηγέτες πιθανότατα θα προσθέσουν τις φωνές τους στην προσπάθεια χαλάρωσης των τουρκικών αντιστάσεων.
Σενάριο
Το καλύτερο σενάριο από την οπτική γωνία του ΝΑΤΟ είναι ο Τούρκος ηγέτης να είναι ικανοποιημένος μονάχα με την προσοχή που λαμβάνει – έχει αδυναμία στα φώτα της διεθνούς δημοσιότητας. Κάποιες εκφράσεις περισυλλογής για τις ανησυχίες της Άγκυρας από τους Φινλανδούς και τους Σουηδούς, μαζί με την υπόσχεση ότι θα επαγρυπνούν για οποιαδήποτε αντιτουρκική δραστηριότητα στο έδαφός τους, θα επέτρεπαν στον Ερντογάν να ισχυριστεί, για το εγχώριο κοινό του, ότι έχει αποσπάσει σημαντικές παραχωρήσεις από τους Ευρωπαίους.
Αναμφίβολα θα θέλει περισσότερα, συμπεριλαμβανομένων πιο εξελιγμένων όπλων από τους εταίρους του στο ΝΑΤΟ και πιθανώς κάποια οικονομική βοήθεια. Οι χώρες του ΝΑΤΟ που επιδιώκουν την υπογραφή του Ερντογάν θα πρέπει να μην υποχωρήσουν άτακτα: ο Ερντογάν δεν είναι σε θέση να αντέξει για πολύ με στηλωμένα τα πόδια.
Το εγχώριο κοινό είναι το κλειδί για να καταλάβει πού βρίσκεται το μυαλό του αυτή τη στιγμή. Η οικονομική κρίση της Τουρκίας – ο αυξανόμενος πληθωρισμός και η πτώση της λίρας είναι μόνον δύο από τους δείκτες της σοβαρότητάς της – έχει καταστήσει τον πρόεδρό της πολιτικά πιο ευάλωτο από οποιαδήποτε άλλη στιγμή στις σχεδόν δύο δεκαετίες του στο τιμόνι του έθνους. Οι δημοσκοπικές του επιδόσεις είναι φτωχότατες, τα ισχυρά συνδικάτα εργαζομένων είναι ανήσυχα, τα παραδοσιακά κόμματα της αντιπολίτευσης συσπειρώνονται, ενώ και νέοι αντίπαλοι εμφανίζονται.
Με μόλις έναν χρόνο να απομένει για τις επόμενες προεδρικές εκλογές, ο Ερντογάν χρειάζεται απελπισμένα κάποιες νίκες. Έχει καταπιεί την περηφάνια του και έχει παραμερίσει τη μακροχρόνια περιφρόνησή του για τα αραβικά σεΐχάτα του Κόλπου, με την ελπίδα ότι θα σώσουν την τουρκική οικονομία. Ακόμα όμως κι αν πραγματοποιηθούν τα δισεκατομμύρια δολάρια των υποσχεθεισών επενδύσεων, θα περάσουν χρόνια μέχρι οι απλοί Τούρκοι να δουν κάποιο όφελος.
Ψυχραιμία
Στην ευρύτερη διεθνή σκηνή, έχοντας κινηθεί αντίρροπα προς τους εταίρους του στο ΝΑΤΟ για χρόνια, κάνοντας τον Βλαντιμίρ Πούτιν “αγαπητό του φίλο”, ο Ερντογάν έχει υπάρξει μια μάλλον περιφερειακή φιγούρα στην πιο σοβαρή αντιπαράθεση της συμμαχίας με τη Ρωσία από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Αναζήτησε τον ρόλο του ειρηνοποιού μεταξύ Μόσχας και Κιέβου, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Ενόψει, δε, των εκλογών του επόμενου έτους, πιθανότατα θα προβεί σε ακόμη πιο απερίσκεπτες κινήσεις: αναμείνατε, για παράδειγμα, μια επανάληψη των προηγούμενων απειλών του να εξαπολύσει μια πλημμυρίδα προσφύγων προς την Ευρώπη, εκτός εάν η ΕΕ παραχωρήσει στην Άγκυρα περισσότερη βοήθεια.
Η πρόκληση για τους εταίρους της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, αλλά και για όσους επιδιώκουν να ενταχθούν στη Συμμαχία, είναι να συγκρατήσουν τη συλλογική τους ψυχραιμία απέναντι στα καμώματά του.
